Салық шегерімдері-бұл жеке тұлғалардың кірістерінен ұсталатын жеке табыс салығының (ЖТС) мөлшерін азайтатын салық салынатын базаны азайту тәсілі.бұл мемлекеттен аз салық төлеуге және сәйкесінше көбірек табыс алуға мүмкіндік беретін жеңілдік немесе қолдаудың бір түрі.
Міндетті зейнетақы жарналарына (МЗЖ) шегерім
Ай сайын жұмыс беруші қызметкердің табысының 10% -. міндетті зейнетақы жарналарына ұстайды. Бұл сома салық салынатын базадан шегеріледі.
Мысалы: 350 000 теңге кіріс кезінде зейнетақы жарналары 35 000 теңгені құрайды. МЗЖ шегерімін қолданғаннан кейін салық салынатын база: 350 000 – 35 000 = 315 000 теңге.
Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру бойынша жарналарға шегерім
Міндетті медициналық сақтандыру жарналарының мөлшері табыстың 2% құрайды. Бұл сома салық салынатын базаны да азайтады.
Есептеу мысалы: 350 000 теңге кіріс кезінде медициналық сақтандыруға жарналар 7000 теңгені құрайды. Жоғарыда көрсетілген шегерімдерден кейін салық салынатын база: 350 000 – 35 000 -7000 = 308 000 теңге. Осы сомадан жұмыс беруші (салық агенті) немесе жеке тұлға дербес ұстайтын 10% мөлшерінде ЖТС есептеледі.
Стандартты салық шегерімі
Бұл шегерім салық төлеушілердің көпшілігіне беріледі және ай сайын қолданылады. Стандартты шегерім мөлшері 14 АЕК-ке тең (айлық есептік көрсеткіш). АЕК-бұл айлық есептік көрсеткіш, 2025 жылы оның мөлшері 3 932 теңгені құрайды. Тиісінше, стандартты салық шегерімінің мөлшері 2025 жылы 55 048 теңгені (14 АЕК*3932) құрайды.
Бұл қалай жұмыс істейді? Егер сіздің жалақыңыз, мысалы, 350 000 теңгені құраса, онда ЖТС есептеу алдында осы сомадан стандартты шегерім шегеріледі (2025 жылы 1 АЕК = 3 932 теңге, 14 АЕК = 55 048 теңге). Жоғарыда көрсетілген шегерімдер мен стандартты шегерімдерді қолданғаннан кейін салық салынатын база: 350 000 - 35 000 – 7 000 - 55 048 = 252 952 теңге.
Сондай-ақ стандартты салық шегерімдеріне азаматтардың белгілі бір санаттарына, оның ішінде мүгедек адамдарға, ҰОС қатысушыларына, мүгедек балалардың ата-аналарына немесе қамқоршыларына және т. б. 882 АЕК мөлшеріндегі шегерімдер жатады.
2025 жылдан бастап қандай жаңалықтар енгізілді
Ағымдағы жылдың басынан бастап Салық кодексінде жеке тұлғалар салық салынатын табысты айқындау кезінде жаңа салық шегерімдерінің мынадай түрлерін қолдануға құқылы екендігі көзделген:
Көп балалы отбасылар үшін шегерім.
Ағымдағы жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстанда көп балалы отбасылардың отбасылық бюджетіне салық жүктемесін төмендетуге мүмкіндік беретін жаңа норма қолданыста. Инновацияларға сәйкес көпбалалы отбасылар (көпбалалы отбасында төрт және одан да көп кәмелетке толмаған бала болған жағдайда) қосымша шегерімге құқылы (Салық кодексінің 347-бабы).
Көп балалы отбасы үшін салық шегерімі жиынтығында екі ата - анада 282 АЕК-тен аспайтын мөлшерде (2025 жылы-1 108 824 теңге) мынадай тәртіппен қолданылады:
Көп балалы отбасының ата-аналарының бірі үшін әр ай үшін 23 АЕК (2025 жылы - 90 436 теңге) мөлшерінде;
Көпбалалы отбасының әрбір ата - анасы үшін әр ай үшін 12 АЕК (2025 жылы-47 184) мөлшерінде.
Салық шегерімі, егер шегерім қолданылатын күнтізбелік жылдың 1 қаңтарына жеке тұлғаның төрт немесе одан да көп кәмелетке толмаған балалары болса, бұл туу туралы куәліктердің көшірмелерімен расталса, қолданылатынын ескеру маңызды. Жұмыс беруші осы шегерімді қолдана бастауы үшін қызметкер кадр қызметіне немесе бухгалтерияға салық шегеріміне өтініш пен растайтын құжаттарды ұсынуы керек.
Мысалы: 350 000 теңге кіріс кезінде көп балалы отбасы үшін ай сайынғы шегерім 90 436 теңгені (23 АЕК) құрайды, бұл салық салынатын базаны 259 564 теңгеге дейін төмендетеді.
Сыйақылар бойынша және оқуға арналған шегерім.
Сондай-ақ, өзгерістер ипотекалық тұрғын үй қарыздары үшін сыйақылар бойынша шегерімдерді енгізуге қатысты болды. Бұған дейін азаматтар тек Отбасы банкіне берілген ипотекалық несиелер үшін сыйақылар бойынша шегерім алған. Алайда, 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап азаматтар ипотекалық кредит ресімделген банкке (жылына 118 АЕК-ке дейінгі мөлшерде) қарамастан салық шегерімдерін ала алады (ҚР Салық кодексінің 351-бабы).
Әрбір ипотекалық төлем екі бөліктен тұрады:
Негізгі қарыз-сіз несие алған сома және банктің сыйақысы-ақшаны пайдаланғаны үшін пайыздар. Дәл осы банктің сыйақысы бойынша шегерім алуға болады.
Мысал: егер ипотека бойынша ай сайынғы төлем 350 000 теңгені құраса, оның 150 000 теңгесі — сыйақы, ал 200 000 теңгесі — негізгі қарыз. Салық шегерімі тек сыйақы сомасына есептелетін болады.
Қанша үнемдеуге болады? Шегерім мөлшері күнтізбелік жылға 118 еселенген айлық есептік көрсеткішпен (АЕК) шектелген. Бұл салықты есептеу үшін шегерімнің ең жоғары сомасы: 118 × 3 932 = 463 976 теңге болатынын білдіреді.
Шектеу қалай жұмыс істейді? Егер сіз бір жыл ішінде 350 000 теңгеге пайыз төлеген болсаңыз, онда сіз осы сомаға шегерім аласыз (сомасы 118 АЕК шегінде). Егер пайыздар сомасы 500 000 теңгені (сомасы 118 АЕК-тен астам) құраса, онда шегерім 463 976 теңгемен шектеледі.
Басқа салық шегерімдерін қолдануды ескермей мысалға келтірейік: егер сіздің жалақыңыз айына 700 000 теңге болса, онда сіз жыл сайын табыс салығының 10% 840 000 теңге төлейсіз (700 000 × 12 × 10 %) (шегерімдер мен түзетулерді қолданбай). Сыйақылар бойынша шегерімді қолдана отырып, салықты есептеу үшін салық салынатын база ипотекалық қарыз бойынша нақты төленген сыйақы сомасына (егер бір жылдағы сыйақы сомасы 118 АЕК-тен аспаса) немесе 463 976 теңгеге (егер бір жылдағы сыйақы сомасы 118 АЕК-тен асса) төмендейді.
Оқуға арналған салықтық шегерім (Қазақстан Республикасында мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуға, техникалық және кәсіптік білім беруге, орта білімнен кейінгі, жоғары білімге, оның ішінде дербес білім беру ұйымдарында) жеке тұлғаның өз пайдасына немесе заңды өкілдің Қазақстан Республикасының резиденті-жеке тұлғаның пайдасына жүргізген оқу ақысына бір жыл ішінде 118 АЕК шегінде қолданылады, 21 жасқа толмаған, асырауында.
21 жасқа толмаған адам оқуға арналған салықтық шегерімді өз бетінше қолданған жағдайда аталған салықтық шегерімді заңды өкіл қолданбайды.
Дереккөз: https://fingramota.kz/ru/news/post/chto-takoe-nalogovye-vychety-i-kak-ih-primenit-v-2025-godu
Ашық дереккөзден алынған сурет
