Өмір сүру ұзақтығындағы гендерлік айырмашылық Қазақстанның айрықша демографиялық ерекшелігі болып табылмайды. Our world in Data ғылыми онлайн-басылымының талдаушыларының зерттеу нәтижелеріне сәйкес, ерлер мен әйелдердің өмір сүру ұзақтығындағы алшақтық әр елде байқалады. Тек кейбір мемлекеттерде ол кішкентай (бар болғаны 3-4 жыл), ал басқаларында үлкен (10 жылдан астам). OurWorldinData зерттеуіне сәйкес, бұл көптеген әлеуметтік-экономикалық факторларға байланысты — денсаулық сақтаудың даму деңгейі, туу коэффициенті, өлім құрылымы, қылмыс деңгейі және т. б.
Ұлдар көп туылғанына қарамастан, олар туылған кезде және бір жасқа дейін қыз құрдастарына қарағанда өмір сүру мүмкіндігі аз. Бұл тезис нәресте өлімінің жыныстық көрсеткіштерімен расталады. Мысалы, 2022 жылы 1 жасқа дейінгі ұлдардың өлім — жітім коэффициенті 8,5 құрады, ал қыздар арасында 1 мың туылғанға 6,8 болды.
36-55 жас аралығында әйелдерге қарағанда суицид, криминал, ЖКО, өндірістік жарақаттанудың өлімге әкелетін жағдайлары, жүрек-қантамыр жүйесі ауруларынан болатын өлім-жітімнің жоғары болуына байланысты ер адамдар өледі. ҚР Бас прокуратурасының Құқықтық статистика және арнайы есепке алу Комитетінің (БП ҚСжАЕК) деректері бойынша, өткен жылдың қаңтар-желтоқсан айларында Қазақстанда аяқталған суицидтің 3,7 мың жағдайы тіркелді. 79,3% жағдайда ер адамдар қайтыс болды. Өткен жылғы кісі өлтіру құрбандарының саны туралы дереккөздің есептері де айтарлықтай гендерлік айырмашылықтарды көрсетеді: барлық өлтірілгендердің 68% - ы ер адамдар.
Орта және егде жастағы ерлер санының азаюының маңызды себептерінің бірі-әйелдерге қарағанда жүрек-қан тамырлары ауруларынан (ЖҚА) болатын өлім-жітім жоғары. Ourworldindata ғылыми онлайн-басылымы Қазақстан бойынша осындай деректерді келтіреді: 2021 жылы ЖҚА-дан өлім-жітім коэффициенті әйелдерге қарағанда 2 есе жоғары болды. Қазақстандықтарда көрсеткіш 100 мың адамға шаққанда 318,6, Қазақстандықтарда — 166,1 құрады.
Ашық дереккөздерден алынған сурет
