Әлемдік өмірді сақтандыру нарығы қартаю процесінің үдеуімен және байлықтың X буыны мен зейнеткерлер арасында шоғырлануымен байланысты өзгерістерді бастан кешіруде. Сарапшылардың болжамынша, 2050 жылға қарай 65 жастан асқан адамдар саны екі есеге артып, 1,6 млрд адамға (ғалам халқының 16%) жетеді. Италия мен Жапония сияқты елдерде қазірдің өзінде тұрғындардың 20%-дан астамы егде жастағы адамдардан тұратын «суперқартаған» қоғам қалыптасып отыр.
«Бұл сақтандыру компаниялары үшін зейнетақы шешімдеріне деген өсіп келе жатқан сұранысты қанағаттандыруда үлкен мүмкіндік ашады. Әсіресе әлеуметтік қорғаныс жүйелерінің әлсіреуі азаматтардың қаржылық тұрақтылығы мен зейнетақы қауіпсіздігінде олқылықтар туғызуда. Көптеген елдерде инфляция күткен деңгейден жоғары болып тұр, бұл клиенттер үшін қосымша тәуекелдер туғызып, экономикалық өсім мен сақтандыру нарығына қысым көрсетеді», – дейді BCC Life өмірді сақтандыру компаниясының басқарма төрайымы Гүлжан Жақсымбетова.
Соңғы жылдардағы тәжірибе өмірді сақтандыру секторының жаһандық деңгейде өзектілігін біртіндеп жоғалтып жатқанын көрсетеді. Соңғы 16 жылдағы дамыған нарықтардың орташа жылдық өсімі небәрі –0,2% деңгейінде қалды. Өмірді сақтандырудың ЖІӨ-дегі үлесі 2007 жылғы 5,4%-дан 2023 жылы 3,6%-ға дейін төмендеді. Сондай-ақ өмірді сақтандыру компанияларының нарықтық капитализациясы 2007 жылғы 15%-дан 2023 жылы 9%-ға дейін азайды.
«Дегенмен, Sigma есебіне сәйкес, нақты жалақының өсуі, АҚШ сияқты негізгі нарықтардағы жоғары пайыздық мөлшерлемелер, халықтың қартаюы және дамушы елдердегі орта таптың көбеюі өмірді сақтандыруға деген жаһандық сұранысты қолдап отыр. Геосаяси және қаржылық тәуекелдер артып келе жатқанымен, Swiss Re Institute 2025 жылы әлемдік экономиканың 2,8%, ал 2026 жылы 2,7% өсім көрсететінін болжауда. Олардың бағалауынша, өмірді сақтандырудың жаһандық нарығы жыл сайын 3%-ға өседі — бұл соңғы онжылдықтағы қарқыннан екі есе жоғары», – деп нақтылады спикер.
Дамыған елдерде өмірді сақтандыру жүйесі ұзақ мерзімді қаржылық шешімдердің маңызды бөлігіне айналған. АҚШ пен Еуропада жинақтаушы және зейнетақы бағдарламалары кең таралған, олар мемлекеттік әлеуметтік қамсыздандыру жүйелерімен тығыз байланысты. Сонымен қатар, сақтандыру қорғанысын инвестициямен қатар алуға мүмкіндік беретін unit-linked сияқты өнімдер де танымал.
«Жапония мен Оңтүстік Кореяда өмірді, денсаулықты және ауыр ауруларды сақтандыруды біріктіретін кешенді өнімдер дамып келеді. Бұл елдерде цифрландыру деңгейі өте жоғары: сақтандыру қызметтері банктік және әлеуметтік сервистермен біріктірілген суперқосымшалар мен экожүйелер арқылы қолжетімді және ыңғайлы», – дейді Freedom Life компаниясының басқарма төрағасы Азамат Ердәсов.
Дамушы елдерде басты назар қолжетімділік пен ауқымдылыққа аударылады. Үндістан, Малайзия және Түркияда төмен жарналы сақтандыру өнімдері кеңінен дамып келеді. Мемлекеттер субсидиялар мен салықтық жеңілдіктер арқылы сұранысты ынталандырады. Танымал бағыттардың қатарында білім беру сақтандыруы мен микросақтандыру бар, оның ішінде мобильді қосымшалар арқылы іске асырылатын түрлері де бар. Цифрлық арналар бұл елдерде сақтандыру қызметтерін таратудың негізгі құралына айналып, жаңа аудиторияларды қамтуға мүмкіндік беріп отыр.
Модельдер мен құралдар
Өмірді сақтандыру индустриясы денсаулық сақтау саласымен ықпалдасу арқылы жаңа мүмкіндіктерге ие болуда. Азия мен АҚШ-та сақтандыру компаниялары ұзақ өмір сүруге және күтім шығындарының өсуіне жауап ретінде медициналық мекемелермен серіктестік орнатып немесе оларды сатып алу арқылы жаңа бағытқа бет бұрып отыр.
«Басқалары клиенттердің ұзақ мерзімді денсаулығын жақсарту және күтім қажеттілігін азайтуға бағытталған wellness-шешімдерге инвестиция салады. Бұл табысты қорғаудан зейнетақыны қорғауға және клиенттермен сирек емес, тұрақты әрі көпқырлы байланыс орнатуға көшу. Сонымен қатар, денсаулық сақтау саласымен әріптестік сақтандырушыларға клиенттердің денсаулығы, өмір салты және аурулар тарихы туралы нақты деректер жинауға мүмкіндік береді. Бұл тәуекелдерді дәлірек бағалауға, баға белгілеуді оңтайландыруға және жеке сауықтыру бағдарламаларын әзірлеуге септігін тигізеді», – дейді Гүлжан Жақсымбетова.
Еуропада өмірді сақтандыру өнімдері бұрыннан байлықты басқару арналарына интеграцияланған. Енді сақтандыру компаниялары жеке өнім өндірушілерден кешенді қаржылық қызметтер ұсынатын институттарға айналуда.
«Сингапур мен Гонконгта өмірді, медициналық және инвестициялық қызметтерді біріктіру күшейіп келеді. Кейбір компаниялар жоғары табысты клиенттерге денсаулық, капитал және мұрагерлік жоспарлауды қамтитын "байлық пен денсаулық орталықтарын" ашуда», – дейді BCC Life компаниясының басшысы.
Азияның жас халқы бар нарықтарында сақтандырушылар жаңа жинақтау өнімдерін енгізіп жатыр. Бұл мақсатты мерзімге бағытталған немесе зейнеткерлердің қаржылық қажеттіліктерін қанағаттандыруға арналған шешімдер болуы мүмкін. Мұндай өнімдер активтерді басқару компанияларымен серіктестік арқылы табыстылықты арттырып, икемді шарттар ұсына алады.
Қазақстан үшін не тиімді
«Қазақстан үшін ең әлеуетті бағыттардың бірі — білім беру және зейнетақы бағдарламаларын дамыту. Бұл өнімдер халық арасында сұранысқа ие екені дәлелденді. Мысалы, "Келешек" жобасы балалардың оқуына ұзақ мерзімді жинақтауға және отбасыларда қаржылық жоспарлау мәдениетін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Тағы бір маңызды бағыт — цифрландыру, яғни сақтандыру өнімдерін суперқосымшалар мен экожүйелерге енгізу. Денсаулыққа деген қызығушылықтың артуын ескере отырып, ауыр аурулардан сақтандыру бағдарламаларын дамыту да өзекті», – дейді Азамат Ердәсов.
2024 жылы Қазақстандағы қартаю индексі 31,1-ге жетті, яғни 15 жасқа дейінгі әр 100 балаға 65 жастан асқан 31 адамнан келеді. 2050 жылға қарай бұл көрсеткіш 16%-ға дейін өсіп, әлемдік деңгейге жақындайды деп күтілуде. Демографиялық өзгерістер зейнетақы және өмір бойғы сақтандыру өнімдеріне сұранысты арттырады. Инфляцияның өсуі мен сатып алу қабілетінің төмендеуі аясында жинақтарды инфляция мен валюта тәуекелдерінен қорғайтын өнімдерге — unit-linked және валюталық өнімдерге сұраныс көбейеді.
«Қазіргі уақытта сақтандыру саласында клиенттерге қызмет көрсету сапасы мен өзіндік қызмет арналарын жетілдіру қажеттігі туындап отыр. Сондықтан компаниялар технологиялық жаңғыруға, деректермен жұмыс істеуді жеңілдетуге, жасанды интеллект енгізуге, білікті кадрларды тартуға және серіктестік қатынастар орнатуға күш салуы керек. Бұл клиентке бағдарланған мәдениетті қалыптастырып, құндылық тізбегінің тиімділігін арттырады», – деп қорытындылады Гүлжан Жақсымбетова.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, саланың болашағы классикалық полистер сатуда емес, адамның күнделікті қаржылық және медициналық өміріне интеграцияланған кешенді шешімдер жасауда. Қазақстандық сақтандырушылардың табысы – азаматтарға жай ғана «күтпеген жағдайдан қорғаныс» емес, білім беру мен зейнетақы капиталына арналған ыңғайлы цифрлық құралдар, ауыр аурулардан қорғау және инфляцияға төзімді инвестициялық өнімдер ұсынуында.
Сурет ашық дереккөздерден алынды.
