Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры (БЖЗҚ) жанындағы Қоғамдық кеңесте зейнетақы жүйесіне қатысты жаңа бастамалар туралы пікір алмасты.
«Талданған халықаралық тәжірибе кез келген елде, егер салымшыларда олардың зейнетақы қорында алмастыру коэффициентінің барабар деңгейін қамтамасыз ету үшін жинақтама жеткіліксіз болса (зейнетақы жалақының кемінде 40%-ын құраған кезде – ред.), онда қаражатты мерзімінен бұрын алуға жол берілмейді. Оларды одан әрі жинақтау және инвестициялау қамтамасыз етіледі», – дейді Жанат Құрманов.
ЭЫДҰ-ны қоса алғанда, халықаралық ұйымдардың есептеулері зейнетақы қорына ең төменгі аударымдар кемінде 13% құрауы тиіс екенін көрсетеді, деп қосты БЖЗҚ басшысы. Тек бұл жағдайда ғана ЖЗЖ-ға 40 жыл қатысқан кезде жинақтаушы зейнетақы БЖЗҚ-ға тұрақты аударымдар жасалған жағдайда еңбек табысының кемінде 30%-ын құрайды.
Алдыңғы қатарлы зейнетақы жүйесі бар 37 елдің тәжірибесін талдау олардың азаматтарының болашақ зейнетақыға орташа зейнетақы аударымдары 17%-ды құрайтынын көрсетті, деп атап өтті Жанат Құрманов. ЭЫДҰ елдеріндегі аударымдар мөлшері орта есеппен 20%-ға жетеді. «Қазақстанда мұндай аударымдар ЭЫДҰ елдеріне қарағанда екі есе төмен. Бұл жағдайда есеп айырысулар Зейнетақы жинақтарын қосымша мақсаттарға мерзімінен бұрын шешіп алуды жүзеге асыру біздің елде қиын болатынын растайды», – деп БЖЗҚ басшысы атап өтті.
Дегенмен, зейнетақы жинақтарының бір бөлігін мерзімінен бұрын пайдалану мүмкіндігін талқылау жалғасып келетінін, деді ол. Ең алдымен, тұрғын үй сатып алу үшін жинақтардың бір бөлігін пайдалану мәселесі қарастырылуда.
«Халықаралық практикада егер адам зейнетке шығуға өзінің тұрғын үй мәселесін шешпесе, онда, әрине, оның шығыстары, әдетте, тұрғын үйі бар зейнеткерге қарағанда жоғары болады. Бірақ, зейнетақы жинақтарының жеткілікті көлемін, мысалы, Сингапурда қорға тиісті нысаналы аударымдарсыз қамтамасыз ету өте қиын екенін ұмытпау керек. Мүмкін, БЖЗҚ-ға 10%-дық аударымдар азаматтардың кең ауқымы үшін тұрғын үй мәселесін шешу үшін жеткіліксіз болады», – деді Жанат Құрманов.
Сондай-ақ, БЖЗҚ-да ауыр науқас болған салымшы өз жинақтарын мерзімінен бұрын шешіп ала алады ма деген сауалға жауап берді. «Әзірше бұл мәселе де талқылануда. Мұндай салымшылар үшін БЖЗҚ-дан қаражатты қандай медициналық көрсеткіштер бойынша мерзімінен бұрын алуға болатынын түсіну маңызды. Қазақстанда тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі, сондай-ақ әлеуметтік медициналық сақтандыру қорынан медициналық мақсаттарға арналған шығыстарды жабу көзделгенін ескеру қажет. Оның ішінде кейбір күрделі ауруларды емдеуге де сұралады. Өз жинақтарын мерзімінен бұрын алғысы келетін ауыр науқастардан көптеген өтініштер бар болғандықтан, бұл мәселе, әрине, өзекті», – деп қорда хабарлады.
БЖЗҚ жанындағы Қоғамдық кеңестің мүшелері осындай салымшыларға өз жинақтарын белгілі бір кесте бойынша емес, бүкіл сомасын мерзімінен бұрын шешіп алуға рұқсат бергенін қолқалады. Бұл ұсынысты Қоғамдық кеңес ҚР Денсаулық сақтау министрлігіне жіберуге ниетті. «Тіпті тегін медициналық көмектің кепілді көлеміне кіретін ауруларды емдеу үшін науқас адамға қаражат қажет. Емделуден басқа ауыр науқасты белгілі бір тамаққа, күтімге, операциядан кейін оңалтуға жұмсайды», – деді Қоғамдық кеңес Төрағасының орынбасары Алевтина Донских.
Зейнетақы аннуитеті нарығын не күтіп отыр
БЖЗҚ-да сондай-ақ Ұлттық банк пен Қор өкілдерінің қаржы нарығына қатысушылармен кездесуі кезінде салымшылардың мүддесі үшін өмірді сақтандыру компанияларының өнімдерін алуан түрлі ету мүмкіндігі талқыланды. ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының № 194 қаулысымен бірлескен зейнетақы аннуитеттері қарастырылған. Қаржы нарығының өкілдері сақтандырудың осы түрін дамыту туралы мәселені көтерді.
Нарық қатысушылары мен БЖЗҚ бірқатар ұсыныстарды әзірлеп, оларды реттеушіге жіберді. «Күйеуі қайтыс болғанда, әйел адам қорғансыз қалады, егер ол ұзақ уақыт жұмыс істемесе, БЖЗҚ-ға аударымдар жасамаса, бірақ балаларының қамын ойлап, жағдай жасаған. Күйеуі ұзақ уақыт жұмыс істеп, қорға қаржыны аударып, зейнетақы аннуитетін сатып алған, бірақ бірнеше уақыттан кейін қаза болған жағдайлар да кездеседі. Сондықтан әйелдердің мүдделерін қорғайтын осындай бірлескен аннуитетті қарастыру ұсыныс жасалды. Бірлескен зейнетақы аннуитеттерін енгізу бойынша бастама қолдау таып, заң жобасында ескерілетін болады», – атап көрсетті Жанат Құрманов.
Бірлескен аннуитет зейнетақы аннуитеті шартына бір адам емес, ерлі-зайыптылар қатысуын көздейді. Егер ер адамның табысы көп болса, онда ол оның әйелі қосылатын бірлескен аннуитетті сатып ала алады. Әйелдер ерлерден ерте зейнетке шығады және бірлескен аннуитет ерлі-зайыптылардың зейнетақы жинақтарын біріктіріп, аннуитет шарты бойынша кірістерді қайта бөлуге мүмкіндік береді. Егер зайыбы өмірден кетсе, оның әйелі зейнетақы аннуитеті бойынша төлемдерге сене алады.
Зейнетақы аннуитеті шартын 55 жасқа толған ерлер мен 51 жастағы әйелдер жасай алатынын естеріңізге сала кетейік. Бұл ретте БЖЗҚ-да жинақтаулар бойынша ең төменгі шегі айтылады. Ерлерде қордағы қаражат мөлшері 10,1 млн теңгеден кем болмауы керек, ал әйелдерде – 13,8 млн теңге болуы керек.
БЖЗҚ-да аннуитетті сатып алу кезінде қорға міндетті жарналар есебінен қалыптастырылған қордағы жинақтардың көлемі ғана есепке алынбайды. «Бұрын заңнамаға өзгерістер енгізілген. Олар міндетті зейнетақы жарналарын, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын және аннуитет сатып алу кезінде ерікті зейнетақы жарналарын біріктіруге мүмкіндік берді. Нәтижесінде 2019 жылдан бастап зейнетақы аннуитеттері нарығы күрт өсе бастады», – деп нақтылады Жанат Құрманов.
Зейнетақы төлеу кестесі икемді болуы мүмкін
Сондай-ақ қорда БЖЗҚ төлем кестесін өзгерту мүмкіндігіне түсініктеме берді.
Жанат Құрмановтың айтуынша, біріншіден, Қазақстанда өмір сүру ұзақтығы өсті. Екіншіден, халықаралық тәжірибені ескере отырып, азаматтарға зейнетақы төлеу кезінде әртүрлі опциялар беру мүмкіндігін қарастыру ұсынылады.
«Мысалы, төмендеуші немесе жоғарылаушы төлемдер болуы мүмкін. Зейнеткерлікке шыққаннан кейін бір салымшылар, егер олардың зейнетақы төлемдері (жинақтаушы жүйе аясында – Ред.) біртіндеп өсетін болса, жақсы болар деп санайды Яғни, олардың жинақтарын тұрақты төлеуді жылдар бойынша біркелкі емес бөлуге болады», – деді БЖЗҚ басшысы.
Халықаралық тәжірибеге сәйкес, кейбір салымшылар алғашқы бірнеше жыл ішінде аз зейнетақы алуға келіседі, өйткені осы уақытта олар еңбекке қабілетті болады, яғни табыс таба алады және зейнетақы төлемдерін мұқтаж болмайды.
Басқалар, керісінше, олардың зейнетақы төлемдері алғашқы жылдары жоғары, содан кейін бірте-бірте төмендеуін қалайды, деп түсіндірді Жанат Құрманов.
«Яғни, алғашқы жылдары олар зейнетақы келесі жылға қарағанда біршама жоғары ала алады. Зейнеткерлікке шыққаннан кейін мұндай салымшылар зейнетақы қорынан жинақтардың бір бөлігін, мысалы, емделуге жұмсағысы келеді. Бұл опциялар халықаралық тәжірибені ескере отырып қаралуы мүмкін», – деді БЖЗҚ басшысы.
Қоғамдық кеңес мүшелері БЖЗҚ жұмысына қатысты басқа да бастамаларды жария етті. Барлық ұсыныстар мен бастамалар салымшылардың мүдделерін ескере отырып пысықталады деп қорда уәде берді.
Дереккөзі: https://kapital.kz/finance/83446/dosrochnoye-iz-yatiye-iz-yenpf-v-chem-slozhnost.html
Фотосурет ашық дереккөздерінен алынды
