Қазақстан бұл кезеңді енді өту керек, ал әзірге көрсетілген сегменттің сыйақыларының үлесі тек 38%-ды құрайды. Алайда, соңғы үш жылда мұнда екі таңбалы өсу байқалады. Мұндай динамика көптеген дамыған елдерге тән, бұл елдерде реттеуші органдардың бастамалары және макроэкономикалық орта сектордың әрі қарай дамуына әсер етеді. Реттеуіштің мәліметінше, 2019 жылдың қорытындысы бойынша қазақстандық өмірді сақтандыру компанияларының активтері 33%-ға, ал сақтандыру сыйлықақылары – 55,7%-ға артып, тиісінше 438,6 млрд және 197,2 млрд теңгеге жетті.
Таралуы әлі төмен деңгейде
Алайда Қазақстанда сақтандыру қызметтерінің таралу деңгейі жоғары емес, бұл өмірді сақтандыру секторын одан әрі дамытуды ынталандыру және халықтың сақтандыру өнімдері туралы хабардар болуын арттыру үшін реттеуші орган қабылдайтын шаралар аясында өсу әлеуеті туралы куәландырады. 2019 жылы Ресейдегі 0,5%-бен салыстырғанда Қазақстанның ЖІӨ-дегі сақтандыру сыйлықақысының үлесі-брутто шамамен 0,2%-ды құрады. Біз бұл сектордың жылдам өсуі үш сегментте жалғасады деп болжаймыз: өмірді сақтандыру, аннуитеттік сақтандыру және қызметкерді өндірістегі жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандыру.
Депозиттік өнімдер бойынша мөлшерлеменің төмендеуі өмірді жинақтаушы сақтандырудың өсуін қолдайды. Мысалы, валюталық депозиттер бойынша мөлшерлеме 2%-дан аспайды, ал сақтандыру компаниялары табыстылықтың жоғары деңгейін ұсынады – шамамен 3-3,4%. Алайда, сақтандыру компанияларының табыстылықтың осындай деңгейін қанша уақыт ұстап тұратыны туралы мәселе туындайды.
Еуропада пайыздық мөлшерлемелердің ағымдағы деңгейі кезінде (көптеген елдерде олар теріс) сақтандыру компанияларына табыстылықтың жоғары деңгейіне кепілдік беру қиын, осыған байланысты компаниялар сақтанушыларды басқа өнімдерге қайта бағдарлауға тырысады.
Біздің ойымызша, Қазақстанда сектордың табыстылық көрсеткіштері Еуропаның кейбір мемлекеттеріне қарағанда пайыздық мөлшерлемелердің құбылмалылығына қарай негізінен компаниялар бизнесінің бұрынғыша дамып келе жатқан құрылымының салдарынан аса сезімтал емес. Мұнда төмен пайыздық мөлшерлемелермен жағдай әлі өзекті емес және өмірді сақтандыру компаниялары қолайлы табыстылыққа кепілдік бере алады. Алайда, біздің болжамымыз бойынша, валюталық құрамдастағы жинақтаушы өнімдердің табыстылығы уақыт өте келе төмендейді.
Қазақстанда жоғары ықтималдықпен өмірді сақтандыруды одан әрі дамыту жергілікті қор нарығының дамуымен, халықтың қаржылық сауаттылығының артуымен, үй шаруашылықтарының жинақ нормаларының өсуімен, сондай-ақ негізгі сақтандыру өнімдері бойынша жағдайлардың ашықтығын қамтамасыз етумен және сақтандыру саласының ашықтығын одан әрі арттырумен байланысты болады.
Бәсекелестік өсетін болады
Егер 2018 жылы Қазақстандағы өмірді сақтандыру бойынша компаниялардың саны екі ірі ӨСК біріктірудің салдарынан алтыға дейін қысқарса, онда 2019 және 2020 жылдары жаңа қатысушылардың нарықтың осы сегментіне қызығушылығын атап өтеміз. Қазіргі таңда нарықта өндірістік және қаржы топтарымен құрылған өмірді сақтандыру бойынша тоғыз компания қызмет етуде. Біз болашақта бәсекелестіктің күшеюін болжап отырмыз, алайда бұл алдағы 12 айда өмірді сақтандыру секторындағы негізгі ойыншылар тобындағы елеулі өзгерістер анықтамайды. 2019 жылдың қорытындысы бойынша шоғырлану жоғары мәнге жетті: үш негізгі қатысушының үлесіне өмірді сақтандыру нарығының 80%-дан астамы келеді және біз шоғырланудың жоғары деңгейі сақталады деп күтеміз.
Ірі компаниялардың сақтандыру агенттерінің фирмалық желісіне, клиенттердің сенімін пайдаланатын банктік сату арнасына немесе клиенттердің белгілі бір топтарына қызмет көрсететін танымал брендтердің болуына байланысты сақтандыру өнімдерін сатуда артықшылығы бар. Осы жағдайларда жаңа ойыншыларға өз брендін алға бастыру және нарықта тануды арттыру үшін уақыт қажет. Алайда ірі акционерлердің болуы сақтандыру компанияларына клиенттік базаға қол жеткізуге, сондай-ақ нарықта бәсекелестік өнімдерді ұсынуға мүмкіндік береді. Таяудағы жылы біз ірі компаниялар жаңа сақтандыру өнімдерін жылжытуда және оларды тұтынушыларға ұсынуда айқындаушы рөл атқаратын болады деп күтеміз, сондай-ақ сақтандыру қауымдастығының реттеушімен және сақтандырушылармен өзара іс-қимылына ықпал жасаймыз.
Әлеует және тәуекелдер
Дамыған елдерде өмірді сақтандыру компаниялары ірі институционалдық инвесторлардың бірі болып табылады, ал Қазақстанда бұл ойыншыларға осындай позицияларды иелену үшін уақыт қажет болады. Бұл Еуропаға қарағанда аз дамыған Қазақстан капиталының нарығы өмірді сақтандыру секторының мүмкіндіктерін және соның салдарынан КСЖ инвестициялық мүмкіндіктерін шектеумен байланысты. Бұл активтер мен міндеттемелерді мерзімдері бойынша басқаруға, валюталық тәуекелдерді бақылауға, капиталды тиімді бөлуге және инвестициялардың ұзақ мерзімді көздеріне қол жеткізуге қатысты. Осыған байланысты сақтандыру компаниялары активтерді жеткілікті әртараптандыруды және тұтастай алғанда инвестициялық портфельдің консервативті профилін қамтамасыз ету үшін басым түрде мемлекеттік және квазимемлекеттік облигацияларға инвестициялайды.
Сонымен бірге, біз доллармен номинацияланған құралдарды пайдалануға байланысты сақтандыру компанияларының валюталық тәуекелге ұшырауын атап өтеміз, бұл валюта типі бойынша активтер мен міндеттемелердің сәйкес келмеуіне байланысты тәуекелдердің артуына себепші болуы мүмкін. Қазақстандағы өмірді сақтандыру секторы активтер мен міндеттемелердің активтерді орналастыру және міндеттемелерді реттеу мерзімдері бойынша сәйкес келмеу тәуекелдеріне ұшырайды, бірақ еуропалық сақтандырушыларға қарағанда аз дәрежеде. Қазақстандық ірі компаниялар мерзімі бойынша нөлдік ашық позицияны қамтамасыз ету бойынша шаралар қабылдауда. Сонымен қатар, біз капиталдың ішкі нарығында тіркелген кірістілігі бар ұзақ мерзімді құралдардың шектеулі қол жетімділігі салдарынан осы тәуекелдің болуын бұрынғысынша атап өтеміз. Соның салдарынан, бұл фактор Қазақстандағы сақтандыру нарығының болашақ дамуы үшін, соның ішінде мұнда unit-linked өнімдерін енгізуге байланысты өзекті мәселелердің бірі болып қала береді.
Өмірді сақтандыру компаниялары тек қаржы нарығының ғана емес, тұтастай ел экономикасының дамуын тұрақтандырып және ынталандыра отырып, экономиканы дәстүрлі түрде ұзын ақшамен қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, өмірді сақтандыру нарығын дамыту әлеуметтік міндеттерді шешуге ықпал етеді. Мысалы, зейнетақы бағдарламаларына қаражат ағыны халықтың қаржылық тұрақтылығының неғұрлым жоғары деңгейін қамтамасыз ете алады.
2020: болжам
ҚР-да өмірді сақтандыру нарығы өте төмен базадан өсімді көрсете отырып, қалыптасу кезеңінде. Осыған байланысты біз алдағы жылдары сақтандырушылардың өсуі үшін мүмкіндік бар деп ойлаймыз.
Біздің Қазақстанның өмірді сақтандыру секторын бағалауымызда жаңа қатысушылар үшін нарыққа кіру бойынша төмен кедергілердің арқасында – саланың серпінін және осы сегменттегі компаниялардың табыстылығының жоғары көрсеткіштерін негіздейтін сақтандыру өнімдерінің сипаттамаларын ескере отырып, оның табыстылығының мықты көрсеткіштері ескеріледі. Өмірді сақтандыру бойынша компаниялардың өсу перспективалары жан басына шаққандағы ЖІӨ көрсеткішімен өлшенетін экономикалық әл-ауқаттың қалыпты көрсеткіштері аясында қолайлы болып қала береді. Соңғы 10 жылда қазақстандық өмірді сақтандыру секторы қолайсыз макроэкономикалық факторларға жоғары тұрақтылықты көрсетті.
Біз 2020 жылы меншікті капиталдың рентабельділігі (return on equity, ROE) 20%-дан жоғары болады, ал активтердің рентабельділігі (return on assets, ROA) – шамамен 6% болады деп күтудеміз. ROE көрсеткіші соңғы үш жылдағы орташа мәннен төмен, ол шамамен 30%-ды құраған, бірақ ROE және ROA тиісінше 10 және 3%-дан төмен деңгейде болатын өмірді сақтандырумен айналысатын еуропалық компаниялардың көрсеткіштерімен салыстырғанда жоғары болып қалады.
S & P Global Ratings реттеуші органның шаралары орта мерзімді перспективада өмірді сақтандыру секторының дамуын ынталандырады деп күтуде. Заңнамалық бастамалардың болуы осы бағытты дамытуға ынталандырудың бірі болып табылады. Бұл 2018 жылы сақтандыру полистерін ұстаушылар үшін салық жеңілдіктерін енгізуге, инвестициялық құрамдас бөлігімен (unit-linked) сақтандыру өнімдерін жоспарлы енгізу жөніндегі реттеуіштің бастамаларына және зейнетақы қаражатын басқару жөніндегі функциялардың бір бөлігін ӨСК-ға беруге, сондай-ақ білім беруді қолдау жөніндегі мемлекеттік бағдарламаларды іске асыруға қатысты. Халық санының одан әрі өсуі және өмір сүру ұзақтығының артуы өмірді сақтандыруды дамыту үшін өте жақсы перспективаларға себепші болады. Unit-linked өнімдерін енгізу, ең алдымен, 2021 жылдан бұрын жүзеге асырылмай, бұл сақтандыру компанияларына сақтандыру өнімдерінің желісін кеңейтуге мүмкіндік береді.
Дереккөзі: https://kursiv.kz/news/strakhovanie/2020-02/kak-ustroen-kazakhstanskiy-rynok-strakhovaniya-zhizni
Фотосурет ашық дереккөздерінен алынды
