60-жылдары жоғары инфляция мен экономикалық өсу қарқынының бәсеңдеуі аясында Ұлыбритания үкіметі танымал емес әлеуметтік реформалар жүргізуге мәжбүр болды (асыраушысынан айырылған кезде әлеуметтік төлемдерді қысқарту, көп балалы отбасыларға көмектің төмендеуі, зейнеткерлік жасын көтеру). Ол кезде елімізде «тәуелділік мәдениетін» жеке бастама мен жауапкершілікті көтермелейтін «кәсіпкерлік мәдениетіне» ауыстыру тұжырымдамасы талқыланды. Дәл осы уақытта Англияның өмірді сақтандырушылары әлемде алғаш рет сақтандыру полисінің қабығында инвестициялық келісімшарт – unit-linked өнімін ұсынды. Қаржыгерлер клиенттер үшін бірқатар артықшылықтар енгізді. Капиталды заңды қорғау кепілдігі. Сақтандыру полисінен және ондағы қаражаттан өндіріп алуға болмайды (осы сәтте елде жеке тұлғалардың банкроттығы көп болды). Салықтық жеңілдіктер алу құқығы, өйткені инвестициялау процесінде ақшаға салық салынбайды.
«Яғни, осы сәтте өмірді сақтандыру ең алдымен халықтың экономикалық белсенді бөлігіне бағытталған әлеуметтік қорғаудың бір түріне айналады. Мемлекет адамдардың қосымша табыстарына салынатын салықтардың бір бөлігінен бас тартады, бірақ бұл ретте әлеуметтік қолдау шығындарын айтарлықтай қысқартады», – дейді «Nomad Life» ӨСК» АҚ басқарушы директоры Елена Тайтуголева.
Бүкіл әлемде әлеуметтік қорғауды қажет ететіндер арасында бірнеше негізгі топтарды: мүмкіндігі шектеулі адамдар немесе кәсіби ауруы бар адамдар, көп балалы және толық емес отбасылардың балалары, жетім балалар, еңбекке қабілетті жастан асқан азаматтар деп бөлу қалыптасқан. Өмірді инвестициялық сақтандыру – unit-linked – халықтың еңбекке қабілетті бөлігі үшін ұсынылды, өйткені ол адамдарды қорғау және жинақтау үшін ынталандыруға арналған.
«Өмірді жинақтаушы сақтандыру сияқты сақтандыру қызметінің түрі әлеуметтік тәуекелдердің салдарын барынша азайтуға, қауіпсіздікке кепілдік беруге, адам өмірінің сапасын арттыруға, сақтандыру жағдайы басталған кезде қосымша қаржылық көмек көрсетуді қамтамасыз етуге және ең бастысы – адамдарды өзінің болашағын жоспарлауға және әлеуметтік қорғалуына ынталандыруға қабілетті», – дейді әңгімелесуші. Осылайша, нәтижесінде көптеген ондаған жылдар бойы дамып, кеңінен танымал болып келе жатқан қызықты өнім пайда болды.
Мемлекеттің қайталама пайдасы
Ел экономикасы ұзақ мерзімді инвестицияларға, олардың қолжетімділігіне өте тәуелді. Зейнетақы қорлары, өмірді сақтандыру компаниялары және бюджет экономиканың ұзақ мерзімді ақшасының көзі бола алады. Банктер сияқты қаржы институттары ұзақ мерзімді инвесторлар бола алмайды, себебі депозиттер өздерінің табиғаты бойынша қысқа мерзімді, осылайша олардың негізгі қызметі экономиканы қысқа мерзімді несиелендіруге жатады. Жалпы сақтандыру компаниялары сондай-ақ оларда шарттар жыл сайын жаңартылатынын ескере отырып, қысқа мерзімді кезеңдерге қаражат салады, осылайша олар үшін негізгі инвестициялардың көкжиегі 12 айдан аспауы тиіс. «Өмірді сақтандыру компаниялары бұрыннан бері шетелдегі қор нарығындағы негізгі инвесторларға айналды. Олар экономиканы инвестициялау және ынталандыру үшін қажетті құзыретке ие. Біздің елімізде мемлекеттік қолдау әзірге кәсіпорындарға бағытталған, бірақ егер ҚР-да unit-linked және жинақтаушы сақтандыру танымал болса, онда үкімет экономиканың нақты секторын қолдауға жұмсалатын шығындарын айтарлықтай қысқартады. Алдыңғы спикердің сұрақтарын қайталауға дайынмын: салықтық жеңілдіктер немесе экономикаға жыл сайынғы миллиард теңгені құю арзан ба?» – дейді «Nomad Life» ӨСК» АҚ басқарушы директоры.
Институционалдық инвесторлар экономикалық жүйенің тиімділігін арттырады, инвестициялық нарықтардағы сұраныс пен ұсынысты теңестіруді қамтамасыз етеді, қор нарығының тұрақтануына әсер етеді және қоғамның ақша ресурстарын тиімді бөлуге ықпал етеді. «Өмірді сақтандыру жөніндегі компаниялардың қызметі мен ондағы клиенттердің саны жоғары әлеуметтік маңызға ие, себебі ӨСК арқасында экономикаға ұсақ инвесторлардың жинақтары тартылады – инвестициялық қызметті қаржыландырудың маңызды ұлттық көзі», – деп Елена Тайтуголева атап өтті.
Unit-linked қаншалықты қауіпсіз
Біздің елімізде әзірге өмірді сақтандыру бойынша бір ғана компания нарыққа unit-linked ұсынды. Осы өнімді енгізу үшін Nomad Life бағалы қағаздар нарығында қызметті жүзеге асыруға мүмкіндік беретін Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің лицензиясын алды.
«Қысқаша айтқанда, инвестициялау схемасы мынадай: сіз шарт жасасасыз және сақтандыру компаниясы сіз таңдаған инвестициялық портфельдерге сіздің қаражатыңызды орналастырады. Полистің қолданылу мерзімі аяқталғаннан кейін сіз жинақталған соманы аласыз, ол инвестициялау уақытында бағалы қағаздар құнының өсуі есебінен бірнеше есе ұлғаюы мүмкін. Ал сақтандыру жағдайы басталған кезде пайда алушы сақтандыру сомасы мен инвестициялар сомасы мөлшерінде сақтандыру төлемін алады», – деп Елена Тайтуголева өнімнің ерекшеліктерін сипаттап берді.
Клиенттің қаражаты құралдың екі түріне – 10 % өмірді классикалық жинақтаушы сақтандыруға, валютада кепілдендірілген мөлшерлемемен, қалған қаражат – клиент таңдаған инвестициялық портфельдерге инвестицияланады. Nomad Life клиенттерге бірнеше портфельдің ішінен біреуін таңдауды ұсынады: «АҚШ-тың 500 ең ірі компаниясы», «АҚШ көгілдір фишкалары», «Қытайдың қор нарығы», «Жоғары технологиялар», «Денсаулық сақтау», «Энергетика», «Алтынды өндіру».
Инвестициялық портфельдерді қалыптастыру кезінде біз бірінші кезекте қор индекстерінің табыстылығының тарихи нәтижелеріне бағдарландық, сондай-ақ ірі шетелдік басқарушы компаниялардан қаржы құралдарын, аумақтық және салалық белгілер бойынша әртараптандырылған жеті инвестициялық стратегияны таңдадық – бұл тәуекелдерді азайту үшін өте маңызды. «Біз пассивті индекстік инвестициялау тәсілін таңдадық, бұл инвестициялаудың ең сенімді тәсілі және қоржындардың құрылымы клиенттер үшін түсінікті. Инвестиция салғысы келетіндер бар, олардың қандай да бір артықшылықтары бар: біреулер медицина саласын, біреулер технологияны жақсы біледі», – дейді Nomad Life басқарушы директоры.
Инвестор сақтандыру компаниясымен келісім-шарт жасаса отырып, іс жүзінде инвестициялық шот ашады және оған өз қаражатын аударады, кейін олар инвестордың таңдауы бойынша қор нарығының құралдарына бөлінеді. Unit-linked-те сақтандыру компаниясының банкроттығы немесе таратылуы кезінде инвестициялық шоттағы активтердің 100% клиентте қалады. Клиенттер қаражатының сақталуы сақтандыру компаниясы мен клиенттің активтерін бөлу, сақтау және есепке алудың заңнамалық бекітілген тетігі есебінен қамтамасыз етіледі. Сегрегирленген (бөлінген) портфельдерде адамдардың ақшасы мен сақтандыру компаниясының ақшасы ешқашан араласпайды. «Адамдарға таңдалған портфельдерді өз бетінше сатып алу қажет емес. Полисті ашқан адам артықшылықтарын көрсетеді, содан кейін компания таңдалған инвестициялық стратегияға сәйкес түскен қаражатты автоматты түрде инвестициялайды. Клиент өзінің инвестициялық портфелінің құрылымын дербес айқындайды және оны шарттың қолданылу кезеңінде өзгертуге құқылы», – деп қорытындылады Елена Тайтуголева.
