Балалар банкингі қаржы өнімдері нарығында өз орнын алады. Дегенмен, оның дамуы реттеушінің нормаларымен шектелмейді, бірақ шиеленіс жағдайында ықтимал шығындарды болдырмауға тырысатын банктердің өздерінің сақтығымен шектеледі. Дегенмен, жағдайды 2020 жылмен салыстыратын болсақ, қазір балаларға арналған банктік өнімдерге ұсыныстар саны айтарлықтай өсті.
Карталар мен қосымша
Балаларға арналған банк карталары балақайлар, жасөспірімдер және олардың ата-аналары үшін арнайы әзірленген бірқатар мүмкіндіктерді ұсынады. Мысалы, ересек отбасы мүшелері баланың белгілі бір уақыт аралығында қанша ақша жұмсай алатынына шектеу қоюы мүмкін. Бұл бақылауға және балаларды өз қаржысын жауапкершілікпен басқаруға үйретуге көмектеседі. Сонымен қатар, балалардың банк карталары әдетте онлайн-банкингпен байланысты, бұл ата-аналарға баланың шығындарын қадағалауға, теңгерімді тексеруге және картаға аударымдарды жасауға мүмкіндік береді.
Балалар карталарында жоғалған немесе ұрланған жағдайда картаны бұғаттау немесе жою мүмкіндігі сияқты қауіпсіздік мүмкіндіктері бар. Сондай-ақ белгілі бір орындарда немесе шығыс санаттарында картаны пайдалануға шектеулер қойылуы мүмкін.
Балаларға интерактивті ойындар мен тапсырмалар арқылы қаржылық түсініктер мен дағдыларды үйренуге көмектесетін әртүрлі мобильді қолданбалар бар. Балаларға арналған ең алғашқы қолданбаны Jysan Bank шығарды. Карта 5 пен 16 жас аралығындағы балаларға арналған.
Bank RBK-ның инновациялық өнімі балалар мен жасөспірімдерге банктік қызметтердің кең спектрін пайдалануға мүмкіндік береді. RBK Mini ұялы телефондарына арналған қосымша – бұл жай ғана балалар картасы емес, digital-банкинг – 7-17 жас аралығындағы балалар мен жасөспірімдерге қаржылық сауаттылықты және ақшамен жұмыс істеуді үйренуге мүмкіндік беретін пайдалы қызмет. RBK Mini-де анимациялық дизайн бар. Сондай-ақ интерактивті тапсырмалар мен шын сияқты – жинақ сандықшасы бар, онда қанша ақша бар екенін білу және оны алу үшін оны бұзу керек. Осылайша, RBK Mini балалар мен жасөспірімдерге қалта ақшасын дұрыс басқаруға (тек жұмсауға ғана емес, оны табуға және сақтауға) үйретеді. Сондай-ақ баланың такси, кинотеатр, фастфуд, ойындар, хобби, ойын-сауық саябақтары, цирк сияқты санаттар үшін 10%-ға дейін кэшбэк (картасына ақшаны қайтару) алуы маңызды.
Банк ЦентрКредит те картаға балаларға арналған қосымшаны әзірледі. Ұйымның сайтында бұл қосымша баланы «ұқыпты жұмсауға, қалта ақшасын санауға және тәртіпті болуға» үйрететінін, пластикалық әмиян барлық төлемдер бойынша кепілдік берілген 1% кэшбэк беретінін, сүйікті санаттар бойынша 10% және банк серіктестерінен 15%-ға дейін кэшбэк беретіні хабарланады.
Halyk Bank қосымшаны шығарған жоқ, бірақ олар 6 жастан 16 жасқа дейінгі балаларға тегін қызмет көрсететін балалардың банк картасын ұсынады; қызметтердің стандартты жиынтығы және 5%-ға дейін кэшбэк. Kaspi Gold-ты 10 мен 16 жас аралығындағы балаға аша аласыз. Altyn Bank балалар мен жасөспірімдер картаны кинотеатрлар мен ойын-сауық орталықтарында пайдаланатын болса, олардың 20%-ға дейін шығынын қайтаруға уәде береді. Forte балалар картасы таңдалған сатып алу санаты бойынша 15%-ға дейін кэшбэкке уәде береді.
Депозиттер
Банктердің консервативті әдісін депозиттер сияқты өнім жақсы көрсетеді. Қазір балаларға арналған салымдарды ұсынатын банктер көп емес, соның ішінде: Нұрбанк, Jusan Bank, Halyk Bank, ВТБ Банк. Айтпақшы, бұл ұйымдар мемлекеттік бағдарлама бойынша салым ұсынады.
AQYL білім беру салымының көмегімен сіз оқуға ақы төлеуге тезірек жинай аласыз. Мұндай депозит ашу арқылы банктен де, мемлекеттен де сыйақы алуға болады. Оның үстіне кейбір банктердегі салымдардың кірістілігі жылына 17%-ға жетуі мүмкін. Бұл ретте банк сыйақысы мен мемлекет сыйлықақысы капиталдандырылады, яғни негізгі салымға қосылады.
Оның артықшылықтарының бірі – депозиттегі қаражатқа тыйымдар немесе басқа өндірулер салуға болмайды. 10 миллион теңгеге дейінгі салым Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қорымен сақтандырылған. Оны ашу үшін сізге 3 АЕК-тен бастап қажет. Салымшы оны кез келген уақытта толықтыра алады.
Айта кетейік, банктер AQYL депозиттерінің мөлшерлемесін дербес белгілейді. Кейбір банктерде 5% болса, басқаларында 7%. Тек мемлекеттік сыйлықақы өзгеріссіз қалды – барлығына жылдық 5% және жетім балалар, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар, мүгедектер, көп балалы немесе аз қамтылған отбасы балалары үшін жылдық 7%. Мемлекет сыйлықақысы банктің сыйақысын ескере отырып, салымшы жинақтаған қаражатқа есептеледі. Сыйлықақы депозиттің бүткіл мерзіміне сақталады. Мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесі іске қосылған 2013 жылдан бері мемлекеттен алынатын сыйлықақы қайта қаралмаған.
Банк ЦентрКредитте бір жасқа дейінгі балаларға арналған коммерциялық депозит бар. Теңгелік депозит клиентке жылына 15,5% табыс әкеледі.
Балалар үшін сақтандырушылар
Өткен жылдан бастап өмірді сақтандыру компаниялары да Мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесіне (МБЖЖ) қатысуда. МБЖЖ шеңберінде өмірді білім беру жинақтаушы сақтандыру шартын жасау арқылы ата-аналар сақтандыру ұйымы есептейтін инвестициялық кіріске қосымша жылдық 5%-дан 7%-ға дейін мөлшерде мемлекет сыйлықақысын ала отырып, өз балаларының оқуына ақша жинай алады.
Сақтандыру өнімінің басқа да артықшылықтары бар. Біріншіден, депозиттен айырмашылығы (8%-дан 10%-ға дейін), сақтандыру шартының бүткіл мерзіміне кірістілік мөлшерлемесіне кепілдік беріледі. Екіншіден, Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қорының кепілдігі жинақталған соманы толығымен өтейді, ал Қазақстандық депозиттерге кепілдік беру қорының кепілдігі 20 миллион теңгеге дейінгі соманы ғана қамтиды. Үшіншіден, ата-анасы еңбекке қабілеттілігінен айырылған немесе қайтыс болған жағдайда жинақталған сомаға қарамастан оқуға кеткен шығын толық төленеді. Бүгінде мұндай өнімді Halyk Life, Freedom Finance Life және Евразия өмірді сақтандыру компаниясы ұсынады. Nomad Life та ҚР Білім және ғылым министрлігіне қарасты «Қаржы орталығы» АҚ жобасына қатысады, бірақ олар бұл жерде долларға индекстелген білім беру өнімі үшін сыйлықақы есептеуге шешім қабылдады. Өнім өз иелеріне жылына 5% немесе 7% теңге көлеміндегі мемлекеттік сыйлықақы әкелетініне кепілдік берілген. Оның үстіне компания доллармен белгілі бір инвестициялық кіріс береді.
Айтпақшы, банктерден айырмашылығы, өмірді сақтандыру компанияларының көпшілігі балаларға арналған жинақтаушы және инвестициялық өнімдерді ұсынады. Қаржы нарығының осы сегментінде шынымен де үлкен таңдау бар. Сондықтан, егер сіз сақтандырушылардың көмегімен ақша жинауды шешсеңіз, олардың сайттарына көз жүгіртіп, ең қолайлы нұсқасын таңдауыңызға болады. Өмірді сақтандырушылар мен жалпы сақтандыру компаниялары сонымен қатар, туристтердің балаларға арналған сақтандыруын және балаларды медициналық сақтандыруды ұсынады. Мұнда тарифтер төмен, ал төлемдер миллиондаған теңгеге жетеді. Сондай-ақ, жалпы сақтандыру компаниялары ықтимал клиенттерге балалар келісім-шарттарын онлайн жасауды ұсынады.
Банктерге жасөспірімдерге назар аудару тиімдірек сияқты: бұл көлемі бойынша үлкен аудитория, олардың қалталы немесе өз бетінше тапқан ақшасы және қаржыны түсінуге деген ұмтылысы бар. Ал, сақтандырушылар кез-келген жастағы адамдарға арналған кең ауқымды өнімдерді ұсынады. Дәстүрлі форматтағы банктер ересектер үшін күресіп жатса, сақтандыру нарығы жасөспірімдер мен олардың ата-аналарын тартуға тырысады. Өйткені, орта буын сақтандыруды мемлекет жүктейтін қызмет ретінде қабылдайды, сондықтан сектор бұл жағдайға деген көзқарасты өзгертуге және ықтимал клиенттердің адалдығына ие болуға тырысады.
