Спорттық белсенділік әрдайым белгілі бір тәуекелмен байланысты. Алайда бұл тәуекел жыл мезгіліне, ауа райына және аймаққа қарай өзгеріп отырады. Дәрігерлер мен сақтандырушылардың бақылаулары маусымдылықтың жарақат санына, олардың салдарының ауырлығына және сақтандыру төлемдеріне жүгіну құрылымына тікелей әсер ететінін көрсетеді.
Осы заңдылықтарды түсіну спорт әуесқойларына жаттығуларын дұрыс жоспарлауға көмектесе отырып, сақтандыру компанияларына өмірді сақтандыру (ӨС) нарығындағы жүктемені дәлірек болжауға мүмкіндік береді.
Қысқы кезең: сынулар мен суықтан болатын жарақаттардың шарықтау шегі
Қыс дәстүрлі түрде ең жарақатқа бейім маусым болып қала береді. American Academy of Orthopaedic Surgeons (AAOS) деректеріне сәйкес, қыс мезгілінде сынулар саны жылы маусымдармен салыстырғанда 30–40%-ға артады. Суық климатты елдерде қысқы кезеңдегі барлық жарақаттардың 25%-ға жуығы тайғақ бетте құлап қалумен байланысты.
Суық ауа райы бұлшық еттер мен сіңірлердің серпімділігін төмендетеді, соның салдарынан жыртылу мен созылу қаупі артады. Қысқы спорт түрлерінде (шаңғы, сноуборд, хоккей) ауыр жарақаттар жиілейді — айқас байламдардың зақымдануы, бұғана сүйегінің сынуы, бас-ми жарақаттары көбейеді.
Көктем: маусым басындағы жарақаттар және жаттығу режиміне қайта оралу
Көктем — физикалық белсенділік күрт артатын кезең. British Journal of Sports Medicine деректеріне сәйкес, наурыз–сәуір айларында тірек-қимыл аппараты жарақаттарының саны 17–22%-ға өседі. Бұл әсіресе жүгірушілер, велосипедшілер және футбол ойнайтын спортшылар арасында жиі байқалады.
Маусымға тән негізгі қауіптер: ахилл сіңірінің шамадан тыс жүктелуі, тобық аймағындағы микрожарақаттар, «қысқы үзілістен» кейін бұлшық еттердің созылуы, жаттығу көлемінің күрт артуына байланысты тізе буындарындағы ауырсынулар.
Жаз: ыстық, сусыздану және жүрек-қан тамырлары тәуекелдері
Жаз — белсенді жарыстар маусымы: марафондар, триатлондар, трейл-жарыстар. Дәл осы кезеңде физиологиялық қауіптер арта түседі. European Journal of Preventive Cardiology зерттеуіне сәйкес, ауа температурасы +30°C-тан жоғары әрі ылғалдылық жоғары болған жағдайда спортшыларда жылу соққысына ұшырау қаупі 75%-ға өседі. Сонымен қатар, жаз мезгілінде сусыздану мен аритмияға байланысты медициналық жүгінулердің үлесі 40–60%-ға артады.
Сақтандыру компаниялары үшін бұл маусым, әсіресе шетелде өтетін жарыстарға (Ironman, Oceanman, UTMB) қатысушылар арасында, ауруханаға жатқызуға байланысты төлемдердің өсуімен сипатталады.
Күз: ылғалдылық, тайғақ беттер және трейл-жарақаттар
Күз мезгілі ауа райының құбылмалылығымен ерекшеленеді: жаңбыр, тұман және температураның ауытқуы құлау мен тайып кету қаупін арттырады. International Trail Running Association (ITRA) зерттеулеріне сәйкес, күзгі кезеңде трейл-жарыстарда тобық жарақаттарының саны 28%-ға, ал құлау жағдайлары 15–20%-ға көбейеді.
Маусымдылық бүгінде спорттық тәуекелдерді бағалау кезінде әлем бойынша сақтандырушылар ескеретін негізгі факторлардың бірі болып табылады. Swiss Re деректеріне сәйкес, жаһандық спорттық сақтандыру нарығы жыл сайын орта есеппен 8–12% өсіп келеді, ал бұл өсімнің негізгі драйверлерінің бірі — климаттық фактор, сондай-ақ спорттық экожүйенің күрделене түсуі: бұқаралық әуесқой жарыстардан бастап экстремалды дисциплиналар мен спорттық туризмге дейін.
Ауа райы жағдайларының өзгеруі сақтандыру өтініштерінің құрылымы мен төлемдер көлеміне тікелей әсер етіп, маусымдық болжамды шарықтау кезеңдерін қалыптастырады.
Халықаралық тәжірибеде спорттық сақтандыру әлдеқашан формалдылық ретінде емес, дайындықтың міндетті бөлігі ретінде қарастырылады. АҚШ пен Еуропа елдерінде жүгірушілерге, триатлоншыларға және велосипедшілерге арналған жеке полистер көбіне жарыстарға қатысу пакетіне енгізіледі немесе нақты климаттық тәуекелдерді ескере отырып, маусымдық негізде рәсімделеді. Азия мен Австралияда бұқаралық старттарға қатысушылар мен спорттық саяхатшыларға арналған қысқа мерзімді сақтандыру өнімдері белсенді дамып келеді — олар медициналық көмекті, эвакуацияны және уақытша еңбекке жарамсыздықты қамтиды. Кейбір елдерде сақтандыру компаниялары жарыс өтетін өңірге, жыл мезгіліне және ауа райы жағдайларына қарай тәуекелді бағалайтын жекелендірілген тарифтерді сынақтан өткізіп жатыр.
Қазақстанда осындай тәсіл Freedom Sport бағдарламасы аясында жүзеге асырылған. Полисті бір жылға да, нақты бір стартқа бірнеше күнге де рәсімдеуге болады, ал сақтандыру қорғанысы бүкіл әлем бойынша әрекет етеді. Құны күніне 306 теңгеден немесе сақтандыру сомасы 1 млн теңге болған жағдайда жылына 6 125 теңгеден басталады. Бұл өнімді халықаралық шешімдермен салыстыруға мүмкіндік береді және әртүрлі маусымдар мен климаттық аймақтарда жарыстарға қатысуды жоспарлайтын спортшылар үшін ыңғайлы құралға айналдырады.
