Зерттеу барысында сақтандырушылар ҚР-да соңғы 10 жылда зейнетақы жүйесін дамыту және жетілдіруге қатысты ең елеулі оқиғаларды анықтады.
2013 жыл
22 тамызда Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры (БЖЗҚ) құрылды, ол сол сәтте елде жұмыс істеп жатқан барлық зейнетақы қорларын біріктірді. Оны Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры (МЖЗҚ) негізінде құрды. БЖЗҚ-ның құрылуына байланысты ӨСК-мен зейнетақы аннуитеті шарттарын жасау тоқтады.
2014 жыл
6 мамырда 2013 жылдың шілдесінде әзірленген, «Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының инвестициялық декларациясы» бекітілді. Осы уақытта, бір жыл үзілістен кейін, ҚР үкіметімен бастамашылық етілген зейнетақы аннуитеті шарттарын жасау қайта басталды.
2015 – 2016 жылдар
2015 жылы 2 тамызда әлеуетті құрылымдар қызметкерлерін және әскери қызметшілерді зейнетақымен қамсыздандыруды реформалау басталды. 2016 жылдың қаңтарынан бастап олар толық мемлекеттік зейнетақылық қамсыздандыруға өтті.
2017 жыл
Қаңтардан бастап базалық зейнетақы мөлшері - 7%-ға, ал шілдеден бастап тағы - 13%-ға көтерілді.
2018 жыл
1 қаңтардан бастап тағы бір жинақтаушы зейнетақы жүйесінің реформасы болды. Жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары (ЖМЗЖ) пайда болды.
2019 жыл
20 желтоқсанда Ресейде Қазақстан үшін маңызды оқиғалардың бірі болды – еңбек етуші мемлекеттерді – Еуразиялық экономикалық одақ (ЕЭО) мүшелерін зейнетақымен қамсыздандыру туралы келісімге қол қойылды. Бұл келісім қатысушы-елдердің азаматтарына ЕЭО елдерінің бірінде болған жағдайда осы мемлекеттердің азаматтарымен бірдей зейнетақымен қамтамасыз ету құқығына кепілдік береді.
2020 жыл
1 қаңтардан бастап ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі (ҚНРДА) БЖЗҚ реттеушісі болды. Бұдан бұрын бұл міндетті ҚР Ұлттық Банкі атқарды.
2021 жыл
Қазақстанда кейінге қалдырылған зейнетақы аннуитетін (ЗА) іске қосты. Оның басты артықшылығы – адамдар зейнетке ресми шығуды күтпей, зейнетақы төлемдерін әлдеқайда ертерек алуды бастай алады. 2021 жылдың қаңтарына дейін зейнетақы аннуитеті сақтандырудың қымбат өнімі болып саналды: ерлер ӨСК-мен 11,3 млн. теңге ең төменгі жеткіліктілік сомасымен, ал әйелдер – 15,5 млн теңге сомамен шарт жасасты. 2021 жылдың қаңтарынан бастап ЗА жасау үшін жеткіліктілік сомасы шамамен екі есе төмендеді: ерлер үшін – 5 млн теңгеге дейін, ал әйелдер үшін – 7,5 млн теңгеге дейін.
Сонымен қатар 2021 жылы қазақстандықтардың БЖЗҚ-дан тұрғын үй жағдайларын жақсартуға, емделуге ақы төлеуге немесе жеке сенімгерлікпен басқаруға, мысалы, жақын туысына беру үшін жинақтардың бір бөлігін мерзімінен бұрын шешу мүмкіндігі пайда болды.
2022 жыл
1 қыркүйекте ел президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына жолдауында 2023 жылдан бастап 2028 жылдары әйелдер зейнетке 61 жаста шығатынын айтты. Бұрын ҚР-да әйелдердің зейнетақы жасын біртіндеп 63 жасқа дейін жоғарылату жоспарланған. Сонымен қатар, ел басшысы базалық зейнетақының ең төменгі мөлшерін 54%-дан бастап 70%-ға дейін, ал зейнетақының ең жоғары мөлшерін – 2023 жылдан бастап 2027 жылға дейін 100%-дан 120%-ға дейін кезеңімен жеткізу шараларын айтты.
Зейнетақы аннуитетінің маңыздылығын жоғарылату
Кейінге қалдырылған зейнетақы аннуитеті іске қосылғаннан кейін және ЗА жасау үшін БЖЗҚ-да жинақтардың жеткіліктілік шегі қатты төмендегеннен кейін қазақстандықтар ӨСК-мен шарттарды белсендірек жасай бастады. Бұл зейнетақы жасының жоғарылауынан кейін (2023 жылдан бастап әйелдер ресми түрде зейнетке 61 жаста, еркектер 63 жаста шығады) де болып отыр. Алайда, 2021 жылдан бастап кейінге қалдырылған зейнетақы аннуитетінің шарттары бойынша қазақстандықтар ӨСК-мен 45 жастан бастап шарттар жасай алады, ал зейнетақы төлемдерін 55 жастан бастап алуды бастай алады.
ҚР Ұлттық Банкінің деректері бойынша, Қазақстанда соңғы 10 жылда зейнетақы аннуитеттері бойынша сыйлықақылар 327%-ға өскен. 2012 жылы олардың сомасы 20,4 млрд теңгеге жуықты, ал 2021 жылы – 129,9 млрд теңгені құраған.
Зейнетақы аннуитетінің танымалдылығына қарамастан, қазақстандықтардың бір бөлігі тұрақты девальвация мен инфляция кезінде зейнетақы төлемдері уақыт өте келе қайта-қайта өсіп жақтан тауарлар мен қызметтерге бағаларға байланысты өте төмен болатынына қауіптенуде.
«Осындай факторларды ескере отырып, нарықта девальвациядан қорғаумен зейнетақы аннуитеті – доллар бағамына индекстеумен зейнетақы аннуитеті өнімдері пайда бола бастады. Шарт бойынша, компания сақтанушының бүткіл өмірі бойы тұрақты төлемдерді жүзеге асырады. Бұл ерікті сақтандыру болғандықтан, өмірді сақтандыру компаниясын таңдаған кезде өмір бойылық зейнетақыны қамтамасыз ету үшін компания беретін кепілдіктерге, сонымен қатар ӨСК-нің қаржылық төлем қабілеттілігінің рейтингісінің болуын және қызметті жүзеге асыруға ҚР Ұлттық Банкінің лицензиясының болуына назар аударған жөн», - деп түсіндірді Freedom Life ӨСК мамандары.
Сурет ашық дереккөздерден
