Сақтандыру қауымдастығы 2025 жылға дейінгі саланы дамытудың Жол картасын талқылауға шығарды. Ол жаңа қызметтерді енгізуді, реттеуді ырықтандыруды және сақтандыру компанияларының үлкен ашықтығын болжайды. Ұлттық банк басшысы өткен қыста кәсіби қатысушылармен өткізілген кездесуде сақтандырушыларға жеке жол картасын әзірлеуді ұсынды.
Бастама кездейсоқ емес: соңғы үш жыл ішінде, номиналды мәндегі көрсеткіштердің тұрақты өсуіне қарамастан, ЖІӨ-ге қатысты сақтандыру нарығы үлесінің төмендеуі байқалады. Қазақстан қаржыгерлері қауымдастығының деректері бойынша (ҚҚҚ), сақтандыру компанияларының активтері 2016 жылда ЖІӨ-ге 1,82%-дан 2018 жылғы 1,78%-ға дейін төмендеді, сақтандыру сыйлықақылары осы кезеңде 0,76%-дан 0,65%-ға дейін азайды.
«Сақтандыру қызметтерінің нарығы бір орында тұрмауы тиіс және қазірдің өзінде жаңа күн тәртібін қалыптастырады. Ұсыныстар оң қабылданады және жол картасы реттеушімен бекітіледі, деп үміттенеміз», – ҚҚҚ басқарушы директоры Ерлан Бурабаев өз ойымен бөлісті.
Жол картасын шартты түрде үш үлкен блокқа бөлуге болады: реттеуді жетілдіру, өмірді сақтандыру компанияларының қызмет көрсету спектрін өзгерту және жалпы сақтандыру компанияларының қызметіндегі өзгерістер.
Жалпы сақтандыру
Сақтандыру нарығында алаяқтық операциялардың өсімі туралы кәсіби қатысушылар соңғы 5 жылдан бері айтып келеді. Бизнестің шығындары мен өзінің қателіктерін ашық түрде мойындағысы келмегендіктен осы алаяқтық бойынша ресми статистика жоқ. Жеке әңгіме барысында сақтандырушылар мұндай операциялар бойынша төлемдер сақтандыру төлемдерінің жалпы портфелінде 5-тен 15% - ға дейін құрайды деп айтады. Нарықтың бағалауы бойынша барлық алаяқтардың 90%-ы келетін сақтандырудың төрт түрі бар: міндетті автосақтандыру, ерікті автосақтандыру, жүктерді сақтандыру және қоймадағы тауарды сақтандыру. Күмәнді жағдайларға қарсы тиімді күрес жүргізу үшін сақтандырушылар Қылмыстық кодекске – «сақтандыру саласындағы алаяқтық» деген жаңа термин енгізуді ұсынады.
«Өйткені, қолданыстағы заңнама шеңберінде көптеген сақтандыру жағдайлары бойынша алаяқтық іс-әрекеттерге күдіктенуге қарамастан, сақтандыру компаниясы міндетті төлемдерді белгіленген мерзімде жүзеге асыруға мәжбүр, ал сақтандырушының тексеру жүргізу үшін төлемін тоқтату құқығы жоқ», – деп «Коммеск-Өмір» СК Басқарма төрағасы Олег Ханин түсіндірді.
Нарық қатысушыларының айтуынша, сақтандырушыларда дауда өз позициясын дәлелдеуге мүмкіндік беретін құралдар жоқ, азаматтық талап бойынша дәлелдемелерді жинау үшін қылмыстық іс шеңберінде тергеу институтын пайдалануға мүмкіндік жоқ.
«Бонус-малус»
Бірақ алаяқтар ең көпшілік сынып болып табылатын міндетті автосақтандырудың жалғыз қасіреті емес. Қазіргі таңда «бонус-малус» коэффициентінің есебі заңды тұлғалардың атынан әрекет ететін жүргізушілердің сақтандыру жағдайларын есепке алмай жүзеге асырылады.
«Бұл коэффициент «жеке тұлғалармен» шарттарын ресімдеу кезінде қолданылады. Алайда, жол-көлік оқиғасының үлкен пайызы компанияныңң автопарктердың қызметкерлері болып табылатын жүргізушілерге түседі. Олар үшін сақтандыру құны жеке тұлғалармен орын алатындай, ЖКО-дан кейін ұлғаймайды, бірақ сақтандыру жағдайларының жиілігі өте жоғары», – деп Ханин мырза атап өтті.
Айқындық және онлайн үшін
«Amanat» СК өкілдері сақтандырушылар Ұлттық Банкке ұсынатын есептілік формалды және бейақпаратты болып табылады деп есептейді.
«Әрбір сақтандырушы мемлекет қатысатын үлестес тұлғалардан, мемлекеттік мекемелер мен ұйымдардан жиналған таза жиналған сыйлықақылар мен жалпы жиналған сыйлықтарды жариялауға тиіс. Сонымен қатар, сақтандыру сыныптары бойынша агенттік сыйақының орташа мөлшері туралы хабарлау керек. Бұл біздің нарықты ашық етуге көмектеседі», – Amanat СК заң бөлімінің басшысы Ажар Атымтаева түсіндірді.
Сондай-ақ сақтандырушылар сақтандыру нарығының барлық бизнес-процестерін (сақтандыру шарттарын жасау, андеррайтинг, қайта сақтандыру, төлемдер, тәуекел-менеджмент, кірістерді жылыстатуға және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл) өзара іс-қимылдың электрондық форматына аударуды ұсынады.
«Бұл жасанды интеллект, Big Data, блокчейн сияқты заманауи технологияларды қолдануға, сондай-ақ жаңа өнімдерді жасауға, қызмет көрсету сапасы мен жылдамдығын арттыруға, әкімшілік шығындарды азайтуға мүмкіндік береді», – деп Ханин мырза сеніммен айтады.
Өмірді сақтандыру
Салалық Жол картасына өмірді сақтандыру компаниялары (ӨСК) үлкен үміт артады.
Ұлттық банктің мәліметінше, 1 шілдедегі жағдай бойынша еліміздің барлық сақтандыру компаниялары 254,9 млрд теңге сыйлықақы жинады, оның ішінде ӨСК-ға барлығы 66,7 млрд теңге болды. Сақтандырушылар 50-55 жасқа толмаған клиенттермен зейнетақы аннуитеті шартын жасауға мүмкіндік беретін зейнетақы заңнамасына енгізілген түзетулерді толықтырмақ.
«Кейінге қалдырылған зейнетақы аннуитеті құралын немесе зейнетақы жоспарын енгізу жеткілікті қоры бар жұмыс істейтін халықты өздерінің лайықты зейнетақысын алдын ала қамтамасыз етуге, мемлекетке әлеуметтік жүктемені азайтуға қатысуға тартуға мүмкіндік береді», – деп «Халык-Life» ӨСК басқарушы директоры Виталий Любимов баяндады.
Сақтандырудың тағы бір жаңа түрі – жұбайлар аннуитеті.
«Көбінесе отбасыда бір мүшесінің жалақысы жоғары (әдетте бұл күйеу) болады, ал жұмыс істемейтін жұбайлар БЖЗҚ шоттарында аздаған соманы жинайды. Сондықтан біз отбасылық жұптарға екінші жұбайы шартына байланысты ағымдағы аннуитетінен 70-тен 100%-ға дейін төлемдерді алу үшін бірлескен жұбайлар аннуитетін алуын ұсынамыз», – деп Любимов мырза ойымен бөлісті.
Білім және салықтар
2013 жылғы қаңтарда елімізде Мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесі жұмыс істей бастады (МБЖЖ). Қазақстанның кез келген азаматы өз атына не баланың атына депозит аша алады, кейіннен осы депозиттен оның оқуын төлейді. Мұнда мөлшерлемелер өте тартымды, жылдық 10,5%-ға дейін және мемлекеттен 5-7%-ға дейін жыл сайынғы сыйлықақы.
«Өмірді сақтандыру компаниялары кем дегенде осы жобаға қатысуға құқылы, өйткені бұл ӨСК классикалық өнімдерінің бірі болып табылады. Сонымен қатар, егер ата-анасымен форс-мажор болса, онда сақтандыру шарттары бойынша біздің төлем баланы оқытуға арналған шығыстарды жабады», – деп Любимов мырза атап өтті.
«Банктер бұл өнімді дамытуда қызығушылық танытпайды: өйткені оны сату қиын. Ал бізде бәрін адамдарға түсіндіре алатын агенттер бар. Біз банктерге бәсеке болмаймыз: әлеуетті клиенттерден бірі сақтандыру компаниясын таңдаса, екіншісі – банкке сенеді», – деп «Nomad Life» ӨСК басшысы Кайрат Чегебаев атап көрсетті.
Нарық қатысушылары Ұлттық банк пен Қаржы орталығы (МБЖЖ саласындағы мемлекеттік оператор) бұл идеяны қолдайтынын айтады.
Реттеуші өкілдеріне ӨСК клиенттерін салықтық ынталандыру идеясы ұнады. Компаниялар жинақтау мерзімі 5 жыл және одан көп өмірді жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша сақтандыру сыйлықақыларын төлеуге арналған шығыстар бойынша салық шегерімін енгізуді ұсынады.
«Адамдардың біз арқылы салықтан жалтару үшін, біз шектеулер енгізуді ұсындық, – деп Любимов мырза түсіндірді. – Сонымен, салық шегерімінің жалпы сомасы ең төменгі жалақының 48 еселенген мөлшерінен аспауы тиіс».
Талқылау уақыты
Сақтандыру саласындағы бірінші жол картасы 2015 жылы әзірленді. ҚҚҚ-да ол онлайн-сақтандыруға қатысты және іс жүзінде 2018 жылғы түзетулермен жүзеге асырылды деп айтады.
«Ұлттық банк сақтандыру нарығын одан әрі дамытуға жоғары қызығушылық танытуда және нарық ұсыныстарын дайындықпен қарайды. Қаржыгерлер қауымдастығы реттеушіге ұсынылған ұсыныстар бойынша жақын арада белсенді талқылау басталады деп есептейді», – деп Ерлан Бурабаев қорытындылады.
Авторы: Ирина Ледовских
Дереккөзі: https://kursiv.kz/news/strakhovanie/2019-08/kakie-izmeneniya-mogut-proizoyti-na-strakhovom-rynke-kazakhstana Фото: 123RF.com
