Бұл ретте зейнеткерлікке мерзімнен бұрын шығу туралы, кейде сатушылар осы өнімді дәл солай ұсынады, тек жинақтарды ертерек пайдалану мүмкіндігі туралы сөз болуда.
Зейнетақы аннуитеттері – әлемде таралған тәжірибе, және Қазақстанда олар зейнетақы қорларынан төленетін төлемдерге қосымша опция ретінде енгізілді. Зейнетақы аннуитеттері өмір сүру ұзақтығының ұлғаю қаупін бәсеңдетеді және салымшыны өз жинақтарын жинақтаудан қорғайды.
Аннуитеттердің негізгі артықшылығы – өмір бойы жүзеге асырылатын төлемдер. Жинақтар толықтай аяқталып бітетін зейнетақы қорларынан классикалық төлемдерге қарағанда, аннуитет бойынша төлемдер өмір бойы жүргізіледі. Өмірді сақтандыру бойынша компанияның жауапкершілігі шартта тіркелген, ал аннуитент алдындағы қаржылық міндеттемелер сақтандыру төлемдерін кепілдендіру жүйесімен қосымша қорғалған. Бұл тұрғы да зейнетақы аннуитеті жинақтаушы зейнетақы жүйесінің – жинақтарды өмір бойы төлем көзіне айырбастау негізгі шартын жүзеге асырады.
Өнімнің табиғаты сақтандыру пулын қалыптастыру болып табылады, онда бір аннуитенттердің жинақтарын жинақтаудың пайда болу тәуекелдері басқалардың мерзімінен бұрын қайтыс болу тәуекелдерімен өтеледі.
Бірақ зейнетақы сақтандырудың артықшылықтарына қарамастан Қазақстанда ол аса дамымаған. Бұған белгілі бір сәттегі нарықтың динамикасына әсер ететін бірқатар формальды себептер бар – зейнетақы қорларын біріктіру кезінде 2013 жылы зейнетақы аннуитеті шарттарын жасасуға мораторий енгізу, 2013 жылы зейнетақы төлемдерін міндетті индекстеуді енгізу, 2019 жылы аннуитет шарты үшін кәсіби зейнетақы жинақтарын пайдалану мүмкіндігінің пайда болуы және т.б. Қазіргі уақытта зейнетақы сақтандыру жүйесінде 300 млрд теңгеден аз сомаға 60 мыңға жуық жасалған келісім-шарт бар. Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің көрсеткіштерімен салыстырғанда зейнетақы аннуитеттері нарығы ауыр ойларды туғызуда.
Зейнетақы аннуитеттерінің үйлесімсіз дамуының себебі зейнетақы жүйесінің барлық параметрлерін модельдеу және болжау жетіспеушілігінде.
Аннуитет құнын анықтау үшін жылдан жылға өзгермейтін бірқатар тұрақты көрсеткіштер пайдаланылады – жасы, жынысы, дисконттау және төлемді индекстеу мөлшерлемесі, сақтандырушының шығыстары, өлім-жітімнің жыныстық-жас көрсеткіштері және ең төменгі зейнетақының динамикалық көрсеткіші (зейнетақы аннуитеті шарты бойынша төлем тиісті қаржы жылына арналған ең төменгі зейнетақыдан төмен болмауы тиіс).
Бұл ретте зейнетақының ең төмен мөлшері экономикалық көрсеткіш болып табылмайды, ол жыл сайын Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді және саяси конъюнктураға, сондай-ақ жай-күйіне мемлекеттік бюджетке тәуелді болады.
Зейнетақы активтерінің теріс кірістілігі барысында зейнетақы аннуитетінің құны активтердің өсуінен жылдам қарқынмен өсуде. Ең төменгі зейнетақының өсуі бойынша мемлекет қабылдайтын міндеттемелер зейнетақы аннуитеті құнының жинақтаушы зейнетақы жүйесінің жинақтардың барабар өсуін қамтамасыз ету қабілетіне қарағанда он есе көп болуына алып келді.
Бұл бақылау зейнетақы сақтандырудың жарқын болашағына күмән келтіреді, өйткені, болжамдарға қарамастан, жыл сайын осы заманауи және тиімді өнімді сатып алуға қабілетті салымшылардың саны азаяды.
Өмірді сақтандыру бойынша тартылған құрылымдар мен компаниялар зейнетақы аннуитетін дамыту әдіснамасы мәселесімен шындап айналысуы қажет, өйткені ол араласпай-ақ өте тез зейнетақы жүйесінің рудименті болады.
Ең төменгі зейнетақының өсуін инфляциядан қорғау ретінде пайдалануға болатын неғұрлым статистикалық экономикалық көрсеткіштің пайдасына жеткіліктілікті есептеу құралы ретінде бас тартуы не тұтастай алғанда макроэкономикалық көрсеткішке байланыстырудан бас тартуы ұтымды шешім бола алады.
Аннуитеттік төлемнің ең төменгі мөлшерін анықтаудан бас тарту қоғамның жинақтарға едәуір икемді қол жетімділігіне сұранысын қанағаттандыру тұрғысынан, икемді және тиімді зейнетақы жоспарларын құру тұрғысынан да тиімді болып көрінеді.
Зейнетақы жоспарларын жасау салымшының өз болашағы үшін жауапкершілігін арттыруға және оның реттелетін алып қоюларға қажеттілігін қанағаттандыруға маңызды көшу болуға тиіс. Әңгіме төлемдердің түрлі опциялары – кейінге қалдырылған, өсіп келе жатқан немесе төмендетілген төлемдері бар аннуитеттер құру туралы болып отыр.
Неғұрлым икемді схемалар салымшылардың талаптарына тиімдірек жауап береді, бұл ретте зейнетақы жоспары бойынша жыл сайын инфляция деңгейінен төмен емес деңгейде төлемнің өсуін қамтамасыз етуге және жиынтық алмастыру коэффициентінде тұрақты үлесті қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Дереккөзі: https://kapital.kz/finance/85371/nezastrakhovannyye-pensionery.html
Фотосурет ашық дереккөздерінен алынды
