Соңғы үш жылда өмірді сақтандыру секторы төмен базаның әсері есебінен жоғары пайдалылықты және 18%-ға жақсы орташа жылдық өсімді көрсетеді. Дегенмен, секторда халықтың жан басына шаққандағы сақтандыру шығындарын ұлғайтуға және сектордың жаңа бастамалары есебінен бизнесті дамытуға нақты мүмкіндіктер бар, Standard&Poors рейтинг агенттігінің 2019 жылғы 30 қыркүйектегі «Сақтандыру секторының елдік және салалық тәуекелдерін бағалау: өмірді сақтандырудың қазақстандық секторы» атты жаңа есебінде делінген.
Агенттік сарапшылары өмірді сақтандыру нарығындағы бірнеше негізгі үрдістерді атап өтуде. Ең алдымен, сақтандыру өнімдерін әртараптандыру жалғасуда. Осының есебінен сектордың пайыздық мөлшерлемелерге байланысты өнімдер бойынша тәуекелдерге ұшырауы (мысалы, кепілдіктері бар сақтандыру өнімдері бойынша) еуропалық елдерге қарағанда төмен. Алайда жеткілікті деңгейде дамымаған жергілікті капитал нарығы өмірді сақтандыру компанияларын негізінен квазимемлекеттік және егемен облигацияларға инвестициялауға және инвестициялық портфельдің консервативті профилін алуға мәжбүр етеді. Экономикалық өсудің қалыпты қарқынының және халықтың әл-ауқатының төмен көрсеткіштерінің салдарынан халықтың жинақ деңгейі төмен күйінде қалып отыр, бұл сондай-ақ компаниялардың дамуына әсер етеді. Нәтижесінде сыйлықақыларды жинау бойынша жоғары қарқыны реттеушінің сақтандырудың бұл саласын дамыту қалауымен қамтамасыз етілген. Агенттіктің сарапшылары 2019 жылдан кейін мұнай өндірудің шығындары мен өсуінің мемлекеттік бағдарламаларды іске асыру арқылы экономикалық өсудің қарқыны орташа есеппен нақты мәнде 2019-2022 жж. 3,6% құрайды деп күтуде. Өмірді сақтандырумен айналысатын компаниялардың өсу перспективалары жан басына шаққандағы ЖІӨ көрсеткішімен өлшенетін экономикалық әл-ауқаттың орташа көрсеткіштері аясында қолайлы болып қалуда. «Біз соңғы он жылда өмірді сақтандырудың қазақстандық секторы қолайсыз макроэкономикалық факторларға жоғары деңгейдегі тұрақтылықты көрсеткенін атап өтеміз, бұл нарықтың жеткіліксіз дамуымен шарттасқан. Біз реттеуші органмен сақтандыру полистерінің ұстаушылары үшін салықтық жеңілдіктерді енгізу бойынша қабылданған шараларды оң бағалаймыз, бұл өмірді сақтандыру өнімдеріне шығындардың төмен деңгейіне қарамастан, Қазақстанда өмірді сақтандыру секторының әрі қарай өсуін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді», – деп есепте көрсетілді. Мысалы, 2018 жылы өмірді сақтандыру шығындары 2011 жылғы 11 доллармен салыстырғанда жан басына шаққанда 14 долларды құрады, бұл жалпы сақтандыру шығысынан әлдеқайда төмен (шамамен 54 доллар). Standard&Poors-да сақтандыру сыйлықақыларының өсуінің арқасында, сондай-ақ инфляция мен ЖІӨ-нің өсуі бойынша болжамдарға сүйене отырып, өмірді сақтандыру шығындарының 2019-2020 жылдары 17 долларға дейін өсуін болжайды. Әзірше Қазақстанда өмірді сақтандыру шығындары дамыған елдерге қарағанда айтарлықтай төмен. Франция, Италия және Норвегияда бұл көрсеткіш жан басына шаққанда 2 мың доллардан асады. Қазақстанды жан басына шаққандағы өмірді сақтандыру жөніндегі шығыстар 15-17 доллардан аспайтын Түркияның, Тунис мен Кенияның ұқсас дамушы нарықтарымен салыстыруға болады, алайда қазақстандық көрсеткіштер Ресей Федерациясында (шамамен 50 доллар) және Орталық Еуропа елдерінде (110 доллардан астам) қарағанда төмен.
«Төлем мәдениеті мен қаржылық сауаттылықтың төмен деңгейіне байланысты проблемалар бұрынғысынша Қазақстанда, атап айтқанда, өмірді сақтандыру секторында сақтандыруды дамытуға кедергі келтіреді. Біз реттеуші органның инвестициялық құрамдас бөлігі бар сақтандыру өнімдерін енгізу жөніндегі бастамалары және өмірді сақтандырумен айналысатын компанияларға зейнетақы активтерін басқару жөніндегі функциялардың бір бөлігін беру орта мерзімді перспективада сектордың дамуын ынталандыратын болады деп күтудеміз. Халық санының одан әрі өсуі және өмір сүру ұзақтығын арттыру өмірді сақтандыруды дамыту үшін өте жақсы перспективаларға негізделеді», – деп есепте көрсетіледі.
Сондай-ақ, Standard&Poors агенттігі банк секторының тәуекелдеріне қатысты сақтандыру секторының тәуекелдеріне түсініктеме берді. Банк секторын тұрақтандыру жөніндегі реттеуші қолға алған шараларға қарамастан, агенттік сарапшылары әлі де оны әлсіз деп санайды, бұл туралы «B+» рейтингісінің базалық деңгейі куәландырады.
Сақтандыру ұйымдары әсіресе банктермен байланысты кредиттік және нарықтық тәуекелдерге бейім, өйткені сақтандыру компаниялары активтерінің үштен біріне жуығы қазақстандық банктерде орналастырылған ақша қаражатын құрайды.
«Сонымен қатар, біз банк секторындағы, атап айтқанда, активтердің сапасына байланысты проблемалар салдарынан сақтандыру компаниялары квазимемлекеттік және егеменді облигацияларға салымдар есебінен неғұрлым тұрақты кірістілікті қамтамасыз етуге ұмтылады. Сақтандыру компанияларының облигациялар портфелі 2017 жылы шамамен 60%-бен салыстырғанда 2018 жылы инвестицияланған активтердің (корпоративтік эмитенттер мен қаржы ұйымдарының қағаздарын қоса алғанда) 70%-ға дейін артты», – деп есепте көрсетілді.
Сарапшылар атап өткендей, Қазақстандағы инвестициялардың орташа табыстылығы (2018 жылы 7%-бен салыстырғанда 2019 жылдың бірінші жартыжылдығының қорытындысы бойынша сақтандыру нарығы үшін шамамен 5%) дамыған елдердің көрсеткіштерінен жоғары төмендеуіне қарамастан, бұл қазақстандық сақтандыру компанияларының табыстылығына оң әсер етеді.
Сонымен қатар, Еуропаға қарағанда дамымаған Қазақстанның қаржы нарықтары өмірді сақтандыру секторының мүмкіндіктерін шектейді, оның ішінде валюта типі бойынша активтер мен міндеттемелердің сәйкессіздігін басқаруға, мемлекеттік борыштық міндеттемелер мен депозиттерді қоспағанда, капиталды тиімді бөлуге және инвестициялардың ұзақ мерзімді көздеріне қол жеткізуге қатысты. Осының салдарынан бұл фактор нарықтың болашақ дамуы үшін негізгі мүмкіндіктердің бірі болып қалады.
Фотосурет ашық дереккөздерінен алынды
