2025 жылғы бірінші қаңтардағы жағдай бойынша Қазақстан халқы 20,3 млн - нан астам адамды құрады, оның ішінде 25 жасқа дейінгі – 8,7 млн адам (42,8%), 25 – тен 65 жасқа дейінгі-9,7 млн адам (48,0%), 65 жастан асқан-1,9 млн адам (9,2%).
Болжамдарға сәйкес, Қазақстанда 2050 жылдың соңына қарай халық саны 26,3 млн адамға жетеді.
2020-2021 жылдардағы пандемия кезінде төмендегеннен кейінгі өмір сүру ұзақтығы 2021 жылғы 70,23-тен 2024 жылы 75,44 жасқа дейін өсті.
БЖЗҚ-ның да, БҰҰ-ның да болжамдары 2050 жылға қарай өмір сүру ұзақтығының өсуіне байланысты демографиялық қартаюдың жоғары деңгейі байқалатынын көрсетеді (халықтың жалпы санындағы 60 және одан жоғары жастағы адамдардың үлесі 2009 жылғы 9,7% - дан 2024 жылы 13,9% - ға дейін өсті және 2050 жылға қарай 19% - ға дейін өседі деп болжануда яғни, 2050 жылға қарай орта есеппен әрбір бесінші қазақстандық 60 жастан асқан болады).
Популяция құрылымына туудың жиынтық коэффициенті (SCR) айтарлықтай әсер етеді, бұл бір әйелдің репродуктивті кезеңде орташа есеппен қанша босанатынын көрсетеді (яғни шамамен 15-50 жас).
Бұл көрсеткіш 2021 жылы 3,32-ден 2024 жылы 2,80-ге дейін төмендеді, БҰҰ болжамдарына сәйкес, Қазақстанда туу коэффициентінің 2050 жылға қарай бір әйелге шаққанда 2,42 балаға дейін одан әрі төмендеуі күтілуде.
Бала туудың төмендеуі бүкіл әлем үшін жаһандық үрдіс болып табылады. Туу көрсеткіштерінің біртіндеп төмендеуі және өмір сүру ұзақтығының артуы жағдайында еңбек нарығына аз адамдар шығады, зейнеткерлер мен еңбекке қабілетті халық арасындағы теңгерімсіздік өсуде.
Бұл жағдайда Қазақстанда қолданыстағыға ұқсас мемлекеттік және жинақтаушы компоненттерді қамтитын көп деңгейлі (аралас) жүйе неғұрлым тиімді. Мұндай модель барабар зейнетақымен қамсыздандыру мәселесін сәтті шешеді және дамудың демографиялық және экономикалық процестеріне неғұрлым тұрақты болып табылады.
Алайда, Қазақстанда ынтымақты зейнетақы біртіндеп қысқарып келе жатқанын ескерген жөн, өйткені ол 1998 жылға дейінгі еңбек өтілін ескере отырып есептеледі. 10% міндетті зейнетақы жарналары лайықты зейнетақымен қамсыздандыру үшін жеткіліксіз болуы мүмкін. Сондықтан жинақтаушы компонентті күшейту бойынша шаралар қабылданды, олардың бірі 2024 жылдан бастап 1975 жылы және одан кейін туылған жұмысшылардың пайдасына ОПВР-ны кезең-кезеңімен енгізу болып табылады. Осылайша, қазіргі уақытта Қазақстанда азаматтарды зейнетақымен қамсыздандыру үшін мемлекет, қызметкер және жұмыс беруші әлемдік тәжірибеде әдеттегідей жауап береді.
Ашық дереккөзден алынған сурет
