Еліміздегі жинақ ақшаның ең көп тараған құралы – бұл банк депозиттері. Кейбір қазақстандықтар инвестициялық үлеспұлдық қорларын таңдайды, бағалы қағаздарды сатып алады, және қаржы нарығындағы ең сенімді және табысты өнім – өмірді жинақтаушы сақтандыру (ӨЖС) туралы көп адам білмейді.
Еліміздің көптеген банктерінде салымшылар үшін талаптар бірдей. Жылдық мөлшерлеме әрі кетсе 13%-дан аспайды. Ал доллармен – 2%-дан аспайды. Бұл ретте банктің клиенті бірнеше жыл бойы өз қаражатына қол жеткізе алмайды. Егер адам ақшасын алғысы келсе, онда ол пайыздан айырылады немесе ол сома инфляциядан төмен болады.
Бағалы қағаздарға және үлеспұлдық қорларына инвестициялау банк депозиттерімен салыстырғанда көп табыс әкеледі. Алайда тәуекелдер бар. Акциялардың немесе облигациялардың құны құбылмалы ғой. Нәтижесінде, клиент өз ақшасымен тәуекелге барады.
Өмірді жинақтаушы сақтандыру
Әзірге жинақтаушы сақтандыру қазақстандықтар тарапынан жете бағаланбаған. Бірақ мұндай сақтандыру біздің елімізде алғаш рет 2001 жылы пайда болды. «Өмірді жинақтаушы сақтандыру - бұл сақтандыру мен инвестициялауды ұштастыратын өнім. Яғни, ӨЖС шартын жасай отырып, клиент күтпеген жағдайлардан денсаулығы мен өмірін сақтандыра алады және бір уақытта ақша жинай алады. Бұл өмірді сақтандырудың классикалық өнімдерінен басты айырмашылық болуы мүмкін», – деп Freedom Finance Life басқарма төрағасы Азамат Ердесов түсіндіреді.
Сақтандырушылар клиенттерді болжау мүмкін емес оқиғалардан – жазатайым оқиғадан, еңбек ету қабілетінен айырылудан, аурудан, тіпті өлімнен қорғайды. «Мұндай жағдайларда ақшаға қажеттілікті алдын ала айқындауға болмайтындықтан қаржылық қамтамасыз ету қиынға соғады. Сақтандыру құрамдас бөлігінің болуы – бұл ӨСК өнімдерінің басты құндылығы, өйткені клиент сақтандыру оқиғасы басталған кезде ақшалай өтемақы ала алады», – дейді Халык-Life басқарма төрайымы Оксана Радченко.
Дамыған елдерде ұзақ жылдар бойы ӨЖС өмір мен денсаулықты қорғаудың, сондай-ақ қаржылық жоспарлаудың маңызды құрылғысы болып табылады. Мысалы, пандемияға дейін Еуропадағы сақтандыру сыйлықақыларының жылдық көлемі 1,2 трлн еуроны құрады, оның ішінде өмірді сақтандыруға 60%-дан астамы тиесілі болды. «Қазақстанда бұл бағыт жылына 30%-ға дейін өсу қарқынын көрсете отырып, белсенді дамуда, бірақ Ресеймен салыстыратын болсақ, бізде нарықтың ұлғаюы төрт есе төмен», – деп Nomad Life өмірді сақтандыру компаниясы басқармасының төрағасы Қайрат Чегебаев атап өтті.
Бұл ретте, біздің елімізде өмірді сақтандыру бойынша компанияларға түсімдер көлемі жылдан жылға артып келеді. «Соңғы жылдардағы бұл трендті қарызгерлердің өмірі мен денсаулығы сақтандырылатын белсенді кепілсіз банктік кредитпен түсіндіруге болады. Алайда өмірді жинақтаушы сақтандырудың өзі баяу, бірақ дұрыс қарқын алуда», – дейді Сентрас Коммеск Life басқармасының төрайымы Гүлжан Джаксымбетова.
Қазақстандықтар сақтандырушыларға көбірек сене бастады. Өйткені, бұл нарық отыз жылдай қызмет етуде. «Жылдар ішінде ол сапалы дамыды, инфрақұрылым құрылды, клиенттік базаны ұлғайтудан бастап фокусты адалдыққа, сервис пен сапаға ауыстыруға дейінгі бизнесті жүргізудің үздік тәжірибелері жетілдірілуде», – деп Гүлжан Джаксымбетова сенімді.
Адамдарды тарту үшін қазақстандық сақтандырушылар клиенттерге еңбекке қабілеттілігінен айрылған жағдайда, жарақат алған, емдеуге жатқызылған, уақытша және тұрақты еңбекке жарамсыздық жағдайында, сондай-ақ қиын ауруды диагностикалау жағдайында сақтандыру нысанында қосымша опцияларды ұсынады. Клиенттер шарттарды, әдетте, ұзақ мерзімге – 10 жылға және одан да көп мерзімге жасасады, болашақ төлемдер мерзімді жарналар есебінен қалыптастырылады. «Сақтандыру полистері әдетте сақтандыру ұйымдарының пайдасына қатысады. Бұл болашақ төлемнің мөлшері компанияның инвестициялық қызметі есебінен ұлғаюын білдіреді. Бүгінгі таңда осындай бағдарламаларды пайдаланушылар жүз мыңнан астам қазақстандық отбасы болып табылады», – деп Nomad Lifе басшысы статистиканы келтіреді.
Егер клиент бірнеше сақтандыру жарналарын ғана төлеп үлгерсе де, сақтандырылушы өмірден өткен жағдайда, жақын туыстары сақтандырушыдан барлық сақтандыру сомасын алады. «Мысалы, егер тек қана бірінші ай сайынғы сақтандыру жарнасы 10 мың теңге көлемінде төленсе, ал клиент 10 жыл мерзімге 1,2 млн теңгеге сақтандырылса, төлем бәрібір 1,2 млн теңгені құрайды. Сақтандыру шарттарының негізгі қорғау функциясы осында тұрады», – деп Халык-Life басқармасының төрайымы Оксана Радченко түсіндіреді.
«Егер клиентке ештеңе болмаса, шарттың қолданылуы аяқталғаннан кейін сақтандырушы жинақталған соманы инвестициялық табыспен бірге төлейді», – деп қосады Азамат Ердесов.
Валюталық сақтандыру өнімдері
2018 жылы қазақстандық нарыққа өмірді жинақтаушы сақтандырудың алғашқы валюталық өнімі шығарылды. «Бұл банктік депозиттерге жақсы балама. Мысалы, табыстылық мөлшерлемесі: ЕДБ өз клиенттеріне валюталық салымдар бойынша, сондай-ақ сақтандыру қорғауының болуы, заңды артықшылықтар, жеңілдікті заемдар алу мүмкіндігі және т.б. сияқты бірқатар қосымша опциялар бойынша ұсынуы мүмкін нәрселерден үш-төрт есе жоғары болады», – дейді Nomad Life басқармасының басшысы.
Бірақ сақтандырушылар тек жоғары пайыздарға ғана кепілдік бермейді. «Клиент жарнаны төлейді, ал бірнеше жылдан кейін жаңа бағам бойынша индекстелген төлемді ала алады. Бұдан басқа, біздің өнімдерді декларациялаудың қажеті жоқ және оларды, мысалы, несиені төлемегені үшін тұтқындауға болмайды», – деп Freedom Finance Life басқарма төрағасы атап өтті.
Өмірді сақтандырудың көмегімен баланың пәтеріне немесе біліміне оңай жинақтауға болады. «Ата-аналар жинап жатқанда, олар сақтандыру жағдайларынан қорғалған. Сондықтан, егер бірдеңе болса, бала қалай болғанда да оқуға мүмкіндік алады. Ата-аналар қажетті соманы жинақтап үлгермесе де», – деді Азамат Ердесов.
Жақын арада өмірді сақтандыру нарығында инвестициялық өнімдер пайда болады, Unit Linked енгізу үшін барлық нормативтік базаны реттеуші дайындады. «Unit Linked-тің мәні: келісім-шарт жасасу кезінде клиент ірі біржолғы жарнаны жасайды, оны сақтандырушы инвестициялайды. Бұл сақтандырылушыға инвестициялық табыс алуға және бұл ретте шығындарды болдырмауға мүмкіндік береді», – деп Халык-Life басшысы нақтылайды.
Сақтанушы ӨСК ұсынған нұсқалардың ішінен инвестициялау стратегиясын таңдай алады. «Шарттың мерзімі бес жылдан жиырма жылға дейін өзгеруі мүмкін, – деп Сентрас Коммеск Life басқармасының төрағасы егжей-тегжей түсіндіреді. – Шарт мерзімі аяқталған кезде сақтандырылушы капиталды толық немесе мерзімдік төлемдер түрінде алады. Азық-түліктің алуан түрлілігінен мен үлкен перспективаларға сенемін. Тек соңғы үш жылда нарық екі есеге дерлік өсті». Әңгімелесуші өмірді сақтандыру бойынша компаниялардың өнімдері ең алдымен қорғау құралы екенін, сондықтан сақтандыру компаниялары консервативті құралдарға инвестиция салатынын атап өтті.
«Тұтастай алғанда, инвестициялық құралдарды таңдай отырып, өмірді жинақтаушы немесе инвестициялық сақтандыру шарты – бұл клиентті жинақтаудың бүкіл мерзіміне сақтандыруды қорғаумен қамтамасыз ете отырып, болашақ қаржылық мақсаттарға арналған капиталды ұзақ мерзімді қалыптастыру екенін және олар, ең алдымен, ұзақ мерзімді қаржылық жоспарлауды қарастыратын адамдарға есептелгенін түсіну маңызды», – деп Халык-Life басқармасының төрағасы қорытындылады.
Фотосурет ашық дереккөздерінен алынды
