Өткен жылы АҚШ-тың қор нарықтарында IPO-ны 107 компания өткізіп, олар қарапайым акциялар шығарды. Bloomberg терминалының статистикалық мәліметтеріне сәйкес, «жаңа келгендердің» 43% -ы сауда-саттық басталған күннен бастап шығынды позицияларды көрсетті. Мұндай жағдай эмитенттерді алаңдатпайды. Олар қосымша капитал алды ғой. Акцияны алғаш рет еркін айналымға шығарған компанияларда пайда көргісі келетін клиенттер алаңдаушылық тудырады. «IPO стандартты шарттарына сәйкес акциялар биржалық сауда-саттық барысында ашық нарықта алғашқы кезде сатыла алмайды. Бұл «лок-ап» кезеңі деп аталады. Бірақ, әдетте, алғашқы сауда-саттық барысында жаңа акциялар жоғары құбылмалылықты көрсетеді және екі мәнге дейін өскен жағдайда «лок-ап» шектеуі бөлшек инвесторға өзінің инвестициялық табысын сатуға және тіркеуге мүмкіндік бермеді», - деп «Сентрас Капитал» басқарушы директоры Талғат Камаров түсіндіреді.
Былтырғы жылы 33 компанияның акциялары лок-аптан кейін түсіп кетті.
«Бұл ретте, бұл акциялар, мысалы, әлемдік индекстерге кіретін қалыптасқан ірі компаниялар сияқты өтімді емес, - дейді Nomad Life тәуекелдерді басқару бөлімінің басшысы констатирует Нұрбек Абжанов. - Өтімсіздіктің себептері: аз капиталдандыру, айналыстағы акциялардың аз көлемі, орташа күндік сауда-саттықтың аз көлемі. Осының барлығы акциялардың және күндік «гэптердің» («алшақтық» – белгілі бір уақыт кезеңінде аралық немесе үзіліс, баға белгілеудің болмауы) құбылмалылығына әкеледі».
IPO тәуекелдері
IPO-дан биржадағы кейін акциялар, әдетте, бағамен құлдырайды. Сарапшылардың айтуынша, бұл алғашқы орналастыру кезіндегі андерайтерлердің шарттарына байланысты техникалық сәт. «Акциялар бағада өсуі де, төмендеуі де мүмкін, акциялар бойынша кепілдендірілген кірістілік жоқ. Эмитент компания бір сәтте банкротқа ұшырауы мүмкін, бұл клиенттердің инвестициялық қаражатын жоғалтуға әкеледі», - дейді қор нарығының сарапшысы Сергей Полыгалов.
IPO ұйымдастырушылары мәміледен өздерінің ең жоғары пайызын алу үшін инвесторларды компанияның болашақ табысына сендіруге тырысады. Роуд-шоу барысында инвесторларға IPO-ға шығатын компанияның акциялары құнының өсуінің пайдасына түйінді дәлелдерді кестелейтін маркетингтік материалдар таратылады. «Бірақ, тәжірибе көрсеткендей, ұйымдастырушылардың болжамдары әрдайым жүзеге асырылмайды, себебі болашақта ешкім акциялардың құнын анық болжай алмайды. Сондықтан дайындалмаған инвестор үшін IPO-ға қатысу белгілі бір инвестициялық тәуекелді білдіреді», - атап өтті Талғат Камаров.
Әлемдік тәжірибеде IPO-ға негізінен мамандандырылған инвестициялық хедж қорлары қатысады. «Ең теріс нұсқада компания қойылған міндеттерді орындай алмай, «терең минусқа» кетуі мүмкін, бұл, әрине, акциялардың біріншіден, едәуір арзандауына алып келеді, екіншіден, компания өзін банкрот деп жариялауы мүмкін, бұл инвестордың акцияларға салынған ақшалай қаражаттың басым бөлігін жоғалтуына әкеледі», - деп түсіндіреді Полыгалов.
Нарықтағы IPO-ның көптігі және оларға кірудің төмен шегі инвесторлардың сезімін тудырады. «Барлық мәселе қатты валюталар бойынша өте төмен мөлшерлемелерде. Тұрақты валюталардағы портфельдерді басқарушылардың тәбеті артуда. Ставкалар неғұрлым төмен болса – инвестициялау сапасы соғұрлым нашар болып, табыстылық бойынша талаптар соғұрлым төмен», - деп ескертеді Расул Рысмамбетов, сарапшы.
IPO-да қағаздарды кім тәуекелсіз сатып ала алады
IPO - бұл жоғары тәуекелді құрал, оның басты мақсаты акцияларды шығарған компанияға ақша инвестициялау, сондықтан жоғары тәуекелсіз қағаздарды тек инсайдерлер (алаяқтар) немесе институционалдық инвесторлар ғана сатып ала алады. «Бірақ мәмілелерде инсайдерлік ақпаратты пайдалану қаржы нарықтарындағы қызметтің құқықтық өрісінен тыс екенін айта кету керек. Сондықтан инсайдерлік ақпарат негізіндегі іс-әрекеттер тек заңсыз ретінде қарастырылады», - деп нақтылайды Полыгалов.
Ірі брокерлер, инвестициялық қорлар және сақтандыру компаниялары IPO-ға жиі қағаз сатып алады және оларды күрделі индекстік қорларға орайды, бұл инфляцияның асып түсуіне жоғары ықтималдық береді. «Көптеген инвесторлардың қаражаты пулға жиналған кезде активтерді әртараптандыру жүргізіледі. Инвесторлардың біріккен қаражаты жеке инвесторға қарағанда жеңілдікпен де активтерді көбірек сатып ала алатын масштабтың әсері іске қосылады. Сонымен қатар, адамдар транзакциялардың құнын үнемдейді. Жеке инвестордың операциялық шығындары қағаздардан түскен барлық пайданы «жеуі» мүмкін ғой», - деп бөліседі Нұрбек Абжанов.
Батыста активтерді индекстік басқару өте танымал, оны тағы пассивті басқару дейді. Мұндай басқару индекстерге ақша салуды көздейді. Мысалы, S&P 500 индексі немесе Dow Jones Indices. Себебі, мұндай портфельдер нарықтың кең қамтылуын, операциялық шығындардың төмен болуын қамтамасыз етеді. Портфель нарықтардың жай-күйіне қарамастан өзінің эталондық индексі бойынша жүреді. Мысалы, S&P Dow Jones Indices-тен SPIVA Scorecard мәліметтеріне сәйкес 2018 жылғы желтоқсанда аяқталатын бес жыл ішінде белсенді басқарылатын қорлардың 82% S&P-ден төмен табыс әкелді.
«Best Mutual Funds 2019» есебінде 8 мың қордың 13% -ы ғана S&P 500-ден 13,12% -бен салыстырғанда 10 жылдық орташа табыстылыққа 15% -дан 19% -ға дейін жетті.
Фотосурет ашық дереккөздерінен алынды
