Unit-linked-тің басқа артықшылығы сыртқы нарықта саудаланатын құралдардың құнының өсіміне салық салудың болмауы болып табылады, себебі инвестициялық табыс сақтандыру төлеміне теңестіріледі. «Жаңа өнімді ең алдымен сыйлықақылы деңгейдегі клиенттер алды. Бірінші жылы инвестициялаудың ең төменгі сомасы $1,5–2 мың. құрады, орташа есеппен клиенттер $45 мың-мен өнімді алды», - дейді Nomad Life Сату және өңірлік даму департаментінің директоры, Рамай Курбангалиев.
Клиенттен алынған 10% ақшаға кепілдендірілген табыс есептеледі. Қаражаттың бұл бөлігі өмірді сақтандыру бойынша төлемдерді қамтамасыз етуге жатады. Ақшаның қалған 90%-ы кірістілікпен кепілдік берілмеген. Қор нарығында «мықты дауыл» жағдайында клиенттер кепілдендірілмеген бөлік бойынша өздеріне тәуекелдерді қабылдауға дайын болмай шықты. Сонымен қатар, клиенттер қор нарығынан кеткісі де келмейді. 2022 жылдың алты айында компания ZNI бойынша сыйлықақылардың төмендеуін тіркеді, бірақ осы кезеңде кепілдендірілген кірістілікпен жинақтаушы Zoloto Nomadov бойынша сыйлықақылар 46%-ға өсті.
«Қазақстандықтардың таптаурыны мынадай, егер олар өсімді көрмесе, кепілдендірілген кірістіліктің пайдасына таңдау жасайды. Біз жиынтық түрде ZNI және Zoloto Nomadov бағдарламалары бойынша ақша қазір көбірек екенін көріп отырмыз. Клиенттер біз Zoloto Nomadov-та қамтамасыз ететін кепілдендірілген кірістіліктің алдында көбірек ықтимал кірістілікті сарп етуге дайын, - дейді Курбангалиев.
Осы жылдың басынан байқалып отырған қор нарығының құбылмалылығы осы өнім бойынша кепілдендірілген кірістіліктің өзгеруіне әсер еткен жоқ. Егер сақтандыру шарты 18 айға жасалса, ол 1,5%-дан аса құрауы мүмкін, және егер шарт 15 жылға жасалса 3,41%-ға дейін жетуі мүмкін. Nomad Life Активтерді басқару және есепке алу департаментінің директоры, Абжанов Нұрбек кепілдіктің орындалуына қамтамасыз етуге долларлық активтер – инвестициялық деңгейдегі тиянақталған кіріспен облигациялар тұруына байланысты өзгерістер енгізілмегенін түсіндіреді. Қысқа мерзімді болашақта олар құбылмалылыққа ие, бірақ «біздің активтер мен міндеттемелер ұқсас жеделдікке ие болғандықтан, құбылмалылық тәуекелі тегістеледі». Егер клиент үш жылға өнімді алса, онда бұл мерзімге клиентке үш жылдан кейін кепілдендірілген табысты төлеу үшін, міндеттемелерден жоғары кірістілікпен қаржы құралдары сатып алынады. Осы үш жылдың ішінде қағаздың қалай құбылуы – компанияға бәрібір, ол бағалы қағаздарды сатып алған кезде кірістілікті тіркеді. Сонымен қатар, Nomad Life-та инвестициялық тәуекелдерді жоя алатын, үлкен капитал (24 млрд теңге, 2022 жылғы шілденің басына активтер 243 млрд теңге) бар.
Клиенттердің қаражатын Nomad Life акцияларға, облигацияларға және биржалық қорларға инвестициялайды. Соңғысы ZNI өнімі бойынша өзегі болып табылады. ZNI – бұл ұсынылған портфельдер желісі аясында активтерді пассивтік басқару, оның негізгі мақсаты белгілі бір индекстің артынан жүру болып табылады. ZNI портфельдерінің бірінің құрамына S&P500 индексін қайталайтын, биржалық қорлар қосылған. Оған кіретін компаниялардың тізімі тұрақты емес. Индекстің провайдері тоқсан сайын компания көрсеткіштері бойынша ең жақсыларын қалдыра отырып, әрбір акцияның салмағы мен индекс құрамын жаңартып отырады.
Абжанов дағдарыстар – ӨСК уақыты деп есептейді, капиталдың көлемі оларға құралдарды «түбінде» сатып алуға мүмкіндік береді. «Біз мөлшерлемелердің жоғарылауын күттік және қаражаттың бір бөлігін кеште ұстадық. Қазір инвестициялық деңгейдегі тиянақталған кіріспен сатып алынған активтер бойынша мөлшерлеме міндеттемелерге қарағанда, 5–6%-ға жоғарыны құрайды. Компания активтер мен міндеттемелер арасында мөлшерлемеде айырмашылықта табыс табады, тиісінше кіріспен бірге капитал да өседі», - деп нақтылайды сұхбаттасушы.
Тәуекелге тәбеттің қалпына келуіне қарай ӨСК жаңа клиенттердің келуін күтеді. «Біз Zoloto Nomadov-қа қызығушылықтың өсімін көріп отырмыз, себебі бірінші жарты жылдағы оқиғалар ақшаны банктерде қалдырудың қаншалықты қауіпті екенін көрсетті, - дейді Абжанов. – ZNI-ға қатысты айтатын болсақ, ол бойынша жандану қор нарығында оң жылжудан кейін мүмкін: қазір бағдарламаны сатып алуды тоқтатып тұрған клиенттер белсенді бола бастайды».
Кепілдіктер әрқашан қымбат
Unit-linked-тің көзге көрінетін – салықтық преференциялар, осы өнімді бастапқы кезеңде (2022 жылғы маусымның басына тоғыз ӨСК-нің жиынтық активтері жалпы сақтандыру бойынша 18 компанияның 1,1 трл теңге активтеріне қарсы 788 млрд теңгені құрады) қаржыландыруға мүмкіндік беретін, ӨСК-нің жоғары капиталдандыруы секілді артықшылықтарына, сонымен қатар клиенттер мен ӨСК арасында тәуекелдерді клиенттердің қаражатын ӨСК ақшасынан бөлек сақтау арқылы бөлуге қарамастан, unit-linked ең ірі ӨСК-лердің өнімдік жәшігіне кірмегені қызық.
«Халык-life» ӨСК-де (активтері 252,4 млрд теңге) нарықтың құбылмалылығын ескеріп, компания unit-linked-тің сатылымына мұқият дайындалып жатқанын және клиенттер үшін сатылымнан кейінгі сервисті пысықтауға көңіл бөліп жатқанын хабарлады. «Өмірді инвестициялық сақтандыру өнімі барынша икемді, ыңғайлы және сол мезгілде технологиялық болуы тиістігін ескеріп, бұл мәселе мұқият зерттеуді талап етеді. Компания осы өнімнің шығуымен байланысты барлық тәуекелдерді ескереді», - деп хабарлайды Халык-Life Басқарма төрағасының орынбасары Андрей Джексембаев. Freedom Life ӨСК-нің басқарма төрағасы Азамат Ердесов (активтері 110,9 млрд теңге) unit-linked-ті «клиенттердің көп тобы үшін жаңа бірегей өнімдер» қатарын іске қосқаннан кейін шығаруды жоспарлап жатқанын айтты.
Компанияның екеуі де қазір классикалық өмірді сақтандыру өнімдеріне неғұрлым бағытталған. Джексембаев 2022 жылдың бес айында сыйлықақылардың өсімі (2021 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда +1%) өнімдердің екі тобында тіркелгенін айтты: өмірді жинақтаушы сақтандыру бойынша және кредит қарыз алушыларын сақтандыру бойынша. Сұхбаттасушы жинақтаушы сақтандыру өніміне сұраныс оның тұтынушылық қасиеттерінің жақсаруына байланысты екенін айтты, дегенмен «әрине, ішкі және сыртқы нарықта да жағдай елдің барлық азаматтарына үлкен әсер етті, олардың өмірге және ақшаға өз көзқарасын өзгертуге мәжбүр етті». 2022 жылдың бес айында Халык-Life 2021 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 1682 бірлікке өмірді жинақтаушы сақтандыру шарттарының өсімін тіркеді, сонымен қатар жасалған шарттардың жалпы көлемінен 70%-ы 15 жылға мерзімділікпен шарттарға келіп түсті.
«Халык-Life»-тің ең танымал өнімдерінің бірі сақтандыру мерзіміне байланысты валютада 3,52%-ға дейін кепілдендірілген мөлшерлемемен «Халык-Қазына» өмірді жинақтаушы сақтандыру бағдарламасы болып қалады. Ағымдағы жылдың басында доллар бағамына құбылмалылыққа қарамастан, «өнім сұранысқа ие, ол бойынша өткен жылға ұқсас сату динамикасы сақталуда».
Ердесовтың сөзінше, 2022 жылы өмірді жинақтаушы сақтандыру әсіресе салық жеңілдіктерін алғаннан кейін, халық арасында ең динамикалық дамушы және сұранысқа ие өмірді сақтандыру өнімдерінің бірі болды. Жеделдетілген цифрландыру динамиканы қосты – клиентпен сақтандырушының сайтында шарттарды жасауға мүмкіндік беретін жинақтаушы бағдарламалар пайда болды. Бірақ ықтимал клиенттерге ақпан мен наурыздағы оқиғалар неғұрлым қатты әсер етті: «Геосаясаттық жағдайлар аясында доллар бағамы бірден өскен кезде, адамдар доллар бағамына индекстеумен өмірді жинақтаушы сақтандыру бағдарламаларына көбірек қызығушылық таныта бастады».
«Жинақтаушы сақтандыруды таңдай отырып, клиент бір мезгілде тиімді жинағысы келеді, өз жинақтарынан табысты алғысы келеді және бұл ретте сақтандыру жағдайы кезінде оның отбасы (мұрагерлері) қаржылай қауіпсіздік кепілін алатынына сенімді болғысы келеді», - деді сұхбаттасушы. Қазір Freedom Life-та екі флангмандық өнім бар: программа Freedom First бағдарламасы, оның бес жылға дейінгі мерзіммен жинақтардан табысы долларда 2,76%-ға дейін құрауы мүмкін және Freedom Capital, шартты 10 жылға дейінгі мерзімге жасаған кезде 4%-ға дейін сыйақының жылдық мөлшерлемесімен.
ӨСК кепілдендірілген кірістілікпен өнімдер олардың бірдей немесе жылдық 1%-дан төмен мөлшерлемесімен валюталық депозиттерге балама болып табылатынын еске салады. Сонымен қатар, басқа артықшылықтарды атайды: жинақтаушы сақтандыру бағдарламалары бойынша тәркілеудің және тыйым салудың мүмкін еместігі және оларға заңнамамен қаражат өмірді сақтандыруға жататындықтан, үшінші тұлғалардың наразылықтарының таралмауы.
Өз опциялары бойынша кепілдендірілген кірістілікпен өнімдер барынша депозитке жақындатылған болып келеді. Бастапқы сақтандыру жарнасынан бөлек, жинақталатын соманы ұлғайтатын қосымша жарналар қарастырылған, ал екінші жылдан кейін жинақтардың ішінара төлемін алуға мүмкіндік пайда болады. «Түрлі шарттармен бағдарламаларды жасай отырып, біз тұтынушыға сақтандыру мерзіміне қарай, сонымен қатар сыйақы мөлшерлемесіне қарай ол үшін жинақтаудың неғұрлым оңтайлы нұсқасының таңдауын береміз», - дейді Ердесов. Сақтандырушылар сонымен қатар халықтың қаржылай сауаттылығын жоғарылату маңызды деп санайды. Джексембаевтің сөзінше, бастапқы міндет кепілдендірілген валюталық кірістілікпен жинақтаушы өнімдер дәл құбылмалылық кезінде өздерінің артықшылық қасиеттерін – жинақтауды және сақтандыру қорғауын көрсететінін түсіндіруде дейді.
Ал unit-linked ше?
Nomad Life-тің бұрынғы басшысы, сарапшы Қайрат Чегебаев мемлекеттен алынған жеңілдіктердің арқасында инвестициялық сақтандырудың болашағын айта отырып, unit-linked қор нарығының көрсеткіштеріне байланысты екенін нақтылайды. Нарық тұрақсыз болғанға дейін, өнімнің нәтижелері де тұрақсыз, бірақ «бұл жерде назар аударуға тиіс екі қыры бар». Біріншіден, өнімнің ұзақ мерзімділігі, яғни уақыттағы құбылулар клиенттің жүйкесіне тимеуі қажет, дегенмен, «әрине, адамның психологиясы сондай, ол оңай берілмейді». Екіншіден, Чегебаев құлаушы нарықтар – бұл өнімді сатып алу үшін жақсы мүмкіндік деп болжайды, себебі бұл болашақта нарықта өсім кезінде айтарлықтай табысты іске асыруға мүмкіндік береді.
Сұхбаттасушының сөзінше, ӨСК-де инвестициялық декларация шеңберінде инвестициялық портфельді қалыптастырған кезде қаржылық іс-қимылға кеңістік бар. Басқарушылар клиентке қор нарықтарында құбылудың бітуін күтуге мүмкіндік беру үшін, қорғаныс инвестициялық портфельдерді әзірлейді. Ағымдағы қор дауылын ескеріп, Чегебаевтің сөзінше, ӨСК маркетингі қор нарығын түсіну және клиенттердің тәртібі бөлігінде күшеюі тиіс. «Сақтандыру компаниясының білімі мен құзыреті клиентпен жеке жұмысқа бағытталуы тиіс, көптеген жағдайда бұл клиенттерді үйрету және инвестициялық стратегияларды таңдаған кезде ілеспе көмек», - деп түсіндіреді сұхбаттасушы.
Unit-linked-ті бірінші болып іске қосқан ӨСК басшысы ретінде Чегебаев нарықта осы өнім неліктен таралымға шығарылмай жатқаны жөнінде өз көзқарасын айтады. Құзыреттің болмауына байланысты ерекшеліктердің бірқатары бар, себебі өнім жаңа және үдерістердің айтарлықтай автоматтандыруын ғана емес, сонымен қатар барлық қалған мәселелерді пысықтауды талап етеді – сату техникасы, кез-келген клиенттің қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін ұсынылатын инвестициялық портфельдердің алуандығы және т.б. Осындай жоғары біліктілікпен кадрларды ұстауды көбінесе тек ірі компания ғана өзіне мүмкіндік бере алады.
Сұхбаттасушының пікірінше, өнімдер арасында ішкі топтық бәсеке де мәселе болып табылады. Егер қаржы тобында ҮИҚ-ларды ұсынатын басқарушы компаниялар және салық жеңілдіктері жоқ басқа өнімдер бар болса, онда unit-linked ұсынысы белгілі бір шамада топтың басқа өнімдерінің сенімін жоятын болады. Сұхбаттасушының сөзінше, тағы бір тұсы өнімді іске қосқан кезде үлкен тұрақты шығындардың болуымен байланысты. Егер портфельдің тиісті көлемін жинамаса, өнім сақтандыру компаниясына «ауыр» болуы мүмкін, және оны бірден жабуға болмайды, себебі шарттар ұзақ мерзімді, ал сатуды және осындай өнімді сүйемелдеуді ескере отырып – бұл оңай шаруа емес, компаниялар мұндай қадамға баруға шешім қабылдамауы да мүмкін. Бұл ретте ӨСК үшін инвестициялық тәуекелдер жоқ, себебі клиент өзі инвестициялық портфельдерді таңдаған кезде барлық тәуекелдерді өзіне қабылдайды.
Сурет ашық дереккөздерден
